Pasar al contenido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Torquemada

Torquemada

Tipología o caracterización geográfica

Localidad
Municipio
Idioma del topónimo
Castellano

Étimo

TŬRRE
Latino
Hábitat humano » Edificación
CRĔMĀTA, CRĔMĀTU
Latino
Valoración » Calidad

Resumen general

El topónimo es un compuesto de torre, con síncopa de vocal /e/ en composición y quemada, participio del verbo correspondiente. Se trata pues, de una ·"torre quemada". La presencia de torres en la toponimia es muy frecuente (Tordesillas, Torlengua, Tortonda, Torremocha). El topónimo aparece prácticamente con la forma actual, con o sin síncopa, desde los primeros textos a nuestra disposición. Las formas con cremata que aparecen con posterioridad han de ser entendidas como artificiales, latinizantes, no respondiendo a una expresión oral real.

Aspectos geográficos, históricos, administrativos

Torquemada es una localidad y un municipio de la provincia de Palencia, a unos 20 km. al este de la capital provincial. La villa se encuentra a unos 745 metros sobre el nivel del mar, a orillas del Pisuerga, poco después de la desembocadura del Arlanza. Pertenece a la comarca del Cerrato.

Documentación histórica

Antigua e medieval

  • "Torre Kemata cum integritate...",  1011, CDOña.
  • "...Petro Roderici de Turrecremada...", 1142, DocCatedralPalencia.
  • "..et partió la heredad de Tauanos a medias con su prima dona Cet et dona Cet fo madre de los de Torquemada", 1164, CDStaMAguilarCampoo.
  • "Et, cum abbatisse prememorate ....Maria de Perales et Maria de Turrecremata et...", 1189, DocMonHuelgas.
  • "Alfonso Lopez, filio de Lopus Petriz de Torchemada...", 1199,  DocMonHuelgas.
  • "Gonzaluo Petriz de Torchemada...", 1202, DocMonHuelgas.
  • "Ego tamen cum concilio condonaui dompno Gonsaluo Petri de Turrecremata...", 1207, DocMonHuelgas.
  • "...euntes per viam publicam per Palentiolam, uidelicet et urrem Crematam..",  1217, ConcejoBurgos.
  • "Lop Lopez de Torquemada...",  1219, DocMonHuelgas.
  • "..Gundisalvus Garciez de Torquemada...", 1222, Mon.Villamayor
  • "...lo del abbadessa de Torquemada...", 1232,  DocMonHuelgas.
  • "Esta carta fue fecha en Valdolmiellos, çerca Torquemada...",  1266, DocMonHuelgas.
  • "Torquemada. En el de Palençia. Este logar es behetria.:",  I. Merindad de Cerrato, ca. 1351. LBecerroBehetríasLeón.
  • "..Rodrigo de Palencia, vezino de Torquemada nos hizo....", Que el corregidor de Palencia ampare a Rodrigo de Palencia, vecino de Torquemada, 1496, AGS, PARES.

Moderna

  • "Torrequemada", 1631, Csal.
  • "En la villa de Torquemada....a la primera que esta poblacion se llama la villa de Torquemada..:", 1751, CME, PARES.

 

Cognados y topónimos relacionados

Como se ha señalado antes, la presencia de torres en la toponimia española es muy frecuente. Ya se han señalado algunos casos muy conocidos, del tipo Tordesillas, Torlengua, etc. entradas en las cuales pueden verse más paralelos. En lo que hace al segundo elemento del compuesto, quemada hay también bastantes ejemplos de referencias a construcciones que han sido quemadas o se han quemado, quizá accidentalmente. Entre otros casos, cabe citar ejemplos del tipo Aldeaquemada (Jaén), Arroyo de Castillo Quemado (Garrovillas de Alconétar, Cáceres), Arroyo de Torrequemada (Aroche, Huelva), Molino Quemado (San Martín de Valdeiglesias, Madrid), etc. Muy interesante en esta lista un topónimo como Teso Terquemado (Villarrín de Campos, Zamora), que difiere de Torquemada  en su primer elemento, que puede ser otero con síncopa y aféresis, a juicio de RiescoTopZamora, 37, muy verosímil. 

E. Nieto Ballester:  "Torquemada", 

Toponimia de las zonas central, sur e insular atlántica PID2020-114216RB-C66,proyecto de investigación financiado por el Ministerio de Ciencia, Innovación y Universidades, integrado en el Toponomasticon Hispaniae. 

[consultado en 09-05-2025].
Fecha: 27/12/2024
Transcripción fonética
torkema'δa
Provincia
Palencia
Población (INE)
949 (2023)

Gentilicio y apodos colectivos

Gentilicio(s)
Sin datos
Seudogentilicio(s)
Sin datos

Antropónimos originados por el topónimo

Apellido
Torquemada
870 ocurrencias
Fuente: INE, consulta de 19/03/2024
Torquemada
Nombre
No ha generado nombre personal

Bibliografía específica

No hay bibliografía

Firmas

Redacción: E. Nieto Ballester

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidad
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-