A cidadela fortificada medieval de Monterrei ergueuse sobre os restos do antes chamado castrum e villa Baroncelli. A parroquia e o lugar de Monterrei atéstanse polo menos desde o último terzo do século XIII, aínda que existían anteriormente, segundo nos consta nun documento en que Afonso X lle doa a metade da nova igrexa que mandara construír na vila, á cal tamén lle deu carta de poboamento; parece logo probable que fose este rei quen, xunto con eses privilexios xurídicos, lle outorgou o novo nome de Monterrei á vila. A fortaleza que hoxe se conserva estaba xa erixida na primeira metade do século XIV.

Monterrei foi nome dunha terra medieval e dun estado nobiliario importante entre os da Galicia daquela época, pola súa posición estratéxica, preto da fronteira con Portugal. A finais do século XV, Sancho de Ulloa, aínda que a tenza da vila e da fortaleza estivo en litixio durante anos (Olivera_Monterrei, 2016: 162 e ss.), intitulouse conde de Monterrei, o primeiro. 

En Monterrei instalouse a primeira imprenta de Galicia e durante dous séculos o lugar albergou un importante colexio de xesuítas que aspirou, sen éxito, a ser universidade.

O actual concello pertence á comarca de Verín e constituíuse con algunhas das parroquias da antiga xurisdición de Monterrei, de propiedade condal: Albarellos, Estevesiños, Flariz, Infesta,  A Madanela, Medeiros, Monterrei, San Cristovo, Vences e Vilaza. A elas xuntouse, xa a finais do século XIX, a parroquia de Rebordondo, homónima da veciña de Castrelo de Val, e formada só polo lugar de Paradiña, hoxe deshabitado, aldea que formaba previamente parte da parroquia de Vilaza.

A capital municipal está en Albarellos, lugar da parroquia homónima.