Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptastan

Torretartajo

Torretartajo

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Despoblado
Localidad
Idioma do topónimo
Castellano

Étimo

TŬRRE
Latino
Hábitat humano » Edificacións
TARTAJA, TARTAJO
Romance
Valoración » Calidade

Resumo xeral

En principio, el topónimo parece ser un compuesto claro de torre y de un segundo elemento antroponímico, que sería el adjetivo tartajo, esto es, "tartamudo", utilizado en principio como apodo. La referencia a la localidad más antigua que conocemos es leída por la editora como Torretardataio, lo que está en contradicción con todas las posteriores, que muestran unánimemente una forma "Torre de(l) Tartajo", con la preposición a menudo explícita, más tarde perdida. Con dudas por esta forma medieval, que puede ser error de lectura o escritura en tiempos pasados, nos inclinamos por la explicación más sencilla, "la torre del Tartajo". Hay otros topónimos semejantes y, desde luego, la torre existe incluso en la actualidad. Si esta explicación es correcta, la forma tartajo aparece ya entonces en el siglo XIII, mucho antes que cualquier otro registro conocido. 

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

Localidad, prácticamente despoblada (en los datos del INe pàra 2024 figura sorprendentemente un habitante) del municipio de Aldehuela de Periáñez, en la provincia de Soria. 

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "Torretardataio", 1270, PoblSoriaXIII.

Moderna

  • "La Torre de Tartajo", 1528, CPecheros.
  • "...vecinos e alcaldes del lugar de La Torre Tartaxo...", Ejecutoria del pleito litigado por el Concejo de Torretartajo (Soria), y Juan de Torres y Mendoza, señor de dicha villa, con el Concejo de la Mesta, sobre que los vecinos de Torretartajo no les impidieran pasar, en contra de sus privilegios, a los hermanos mesteños con sus ganados, 1599, ARCHV, PARES.
  • "Torredetartajo", 1631, CSal.
  • "La Torre de Tartajo", 1646, Vecindarios.
  • "En el lugar de la Torre de Tartaxo...", 1752, CME, PARES.

Cognados e topónimos relacionados

No son muchos los topónimos que muestran el adjetivo tartaja, tartajo o su derivado tartajoso,tartajosa, pero podemos mencionar algunos casos claros junto al que aquí se estudia, que no lo es tanto: Boquera del Tartaja (Pechina, Almería), Casas de los Tartajas (Hellín, Albacete), Casa de Tartajoso (Molina de Segura, Murcia), Casa del Tartaja (Paterna del Campo, Huelva), Casilla de Tartaja (Vara de Rey, Cuenca), Cortijo de la Tartaja (Ibros, Jaén), Majadas de Tartajo (en Aldehuela de Periáñez, con lo que debe de tratarse de nuestro mismo topónimo), Pico de la Tartajosa (Piornal, Cáceres), Rincón de Tartaja (Bogarra, Albacete).

E. Nieto Ballester:  "Torretartajo", 

Toponimia de las zonas central, sur e insular atlántica PID2020-114216RB-C66,proyecto de investigación financiado por el Ministerio de Ciencia, Innovación y Universidades, integrado en el Toponomasticon Hispaniae. 

[consultado en 24-06-2025].
Data: 23/06/2025
7538
no-portugues

Coordenades:-2.33312025 41.80867129

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
toretar'taxo
Provincia
Soria
Poboación (INE)
1 (2024)

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)
Sen datos
Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Tartajo
148 ocurrencias
Fonte: INE, consulta de 19/05/2025

Con muy escasa, escasísima frecuencia, pero el apellido Tartajo existe. No hay motivo importante, a nuestro parecer, para considerar que no sea lo que parece, esto es, el apodo de ujna persona que padecía esta patología, la de la tatartamudez, cristalizado como apellido, como ocurre en otros casos. Hoy la palabra no es conocida de todos, pero es tradicional del castellano. Tiene un radical onomatopéyico que es, justamente, el mismo que hallamos en la voz más estándar "tartamudo".  Según los criterios del INE el apellido aparece solo en las provincias de Madrid, Alicante, Córdoba y Gerona, pero dado el escaso número, ello no tiene relevancia alguna y puede deberse al simple azar. Nadie excluye que haya 4 casos en Soria o en cualquier otra provincia y ello no excluye que aparezca en blanco, por política de secreto estadístico del INE.

Tartajo
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: E. Nieto Ballester

"...vecinos e alcaldes del lugar de La Torre Tartaxo...", Ejecutoria del pleito litigado por el Concejo de Torretartajo (Soria), y Juan de Torres y Mendoza, señor de dicha villa, con el Concejo de la Mesta, sobre que los vecinos de Torretartajo no les impidieran pasar, en contra de sus privilegios, a los hermanos mesteños con sus ganados, 1599, ARCHV, PARES.

"...vecinos e alcaldes del lugar de La Torre Tartaxo...", Ejecutoria del pleito litigado por el Concejo de Torretartajo (Soria), y Juan de Torres y Mendoza, señor de dicha villa, con el Concejo de la Mesta, sobre que los vecinos de Torretartajo no les impidieran pasar, en contra de sus privilegios, a los hermanos mesteños con sus ganados, 1599, ARCHV, PARES.

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-