Vés al contingut
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Alcarrache

Alcarrache

Tipoloxia o caracterització xeogràfica

Río
Idioma del topònim
Portugués

Ámbito semántico

Hidronímia » Corriente

Derivat

QARĀḤ » -ASCŬLA/-ASCŬLU

Resum general

Nome árabe cuja identificação não é clara e que pode ter assumido traços romances quer na transmissão antes da conquista cristã quer depois, quando se fixou no uso administrativo e corrente dos reinos cristãos.

Aspectes geogràfics, històrics, administratius

Rio transfronteiriço, pertencente à bacia hidrográfica do Guadiana. Tem nascente em Barcarrota (Badajoz) e atualmente desagua na albufeira da barragem do Alqueva. Percorre o sul da província de Badajoz e, ao entrar em Portugal, define o limite administrativo entre o distrito de Évora e o de Beja.

Información específica de étimo para este topónimo

As formas medievais Guadalcarranque (DiplomAndaluz, 1253) e Guadalcarrache (ColPrivilegios, 1277), mais tarde reduzidas a Alcarrache (DocArchCatBadajoz, 1291), são de origem árabe e representam uma expressão composta pelo nome WĀD 'rio' e um sintagma determinante cuja identificação não é clara.  TerrónAlbarrán_1979 (p. 5/6 apud Terés Nomina: 328) estima que este potamónimo provenha de  WĀDĪ-L-QARĀḤ, ‘rio de águas claras ou limpas’ (cf. também Reig_2006, s.v. ﻗراح ‘claro, límpido, puro’). Como alternativa, Terés_Nomina (p. 329) propõe que seja reflexo de WĀDĪ-L-QARĀQ, 'rio do corticeiro' (no sentido de 'artesão que trabalha a cortiça'). Uma terceira hipótese, formulada por Fernandes_ToponPort, sugere que provém do léxico comum árabe al qarā, ‘rochedo negro’, ‘solo coberto de pedras negras’, ‘colina isolada’, sufixado por -ache, relacionável com o sufixo latino *-ASCULU (cf. Patrom_IV.I p. 125); é de notar, porém, que não se documenta a forma alqarā. O DOELP explora a via deantroponímica, estabelecendo uma relação com Alcarraque, do antropónimo árabe QARRĀQ, ‘alpergateiro’, que está na génese do topónimo Alcarraques (Coimbra), um genitivo românico; a passagem de Alcarraque a Alcarrache seria devida à palatalização que permite relacionar Alcabideche (Lisboa) com Alcabideque (Coimbra), topónimos originários da expressão latina CAPUT AQUAE (ibidem). Não parece haver relação com os topónimos Alcaraz (Albacete) e Alcarràs (Lérida), que provêm de alkaraz 'a cerejeira' (cf. AsinContrib, p. 52 e Pocklington_2010, p. 156).

Em qualquer um dos hipotéticos étimos árabes de Alcarrache terá havido interferência romance, se não em situação de bilinguismo no período árabo-muçulmano, pelo menos, a partir da conquista cristã definitiva (de meados do século XIII em diante).

Documentació històrica

Antiga i medieval

  • "[...] e fiere en derecho de Mont Polín en el agua de Guadalcarranque; e cuemo corre Guadalcarranque; e cuemo lexa el agua de Guadalcarranque e entra en Fraga Munnoz [...]." DiplomAndaluz, 1253
  • "[...] y donde vierten las aguas las unas contra Abijuales y las otras contra Guadalcarrache; y dende por Guadalcarrache ayuso facia Montepecin [...]." ColPrivilegios, 1277
  • "Et dente Adelante por la cumbre a mojón cubierto aguas uertientes de la una parte al arroyo dela/ grulla. Et de la otra parte contra Alcarrache. Et dente Adelante onde se dijuntan el arroyo dela grulla. Et el arroyo del alamo […]." DocArchCatBadajoz, 1291

Moderna

  • "1.º Distante desta jgreja meya legoa passa a ribejra chamada Alcarrache nasce esta junto da serra de Sancta Maria de huma fonte chamada da [?] ja termo de Balcarrota reino de Castella no sitio, a que chamam Com [?] das de Balcarrota, e Salvalcam, devide aquelle termo do de Cheres, entra no da Figuejra de Vargas, e passa por Mangrolim termo de Olivença reino de Portugal; torna a entrar em Castella no termo de Alcumchel, e vila Nova del Frejno, e sahe no de Mourão." 1758 MemParoq
  • Alcarrache. He huma Ribeira, que nasce em Castella na serra de Santa Maria, e vem sahir ao termo de Mouraõ." 1762 Castro_1762 p. 103
  • "Ribeira de Alcarache.—Nasce na F. da Amarelleja; corre a O. N. O., e entra no Guadiana, com 4l de curso." 1874 Batista_ChorogModernaPt p. 153

Cognats i topònims relacionats

Alcarraques (Coimbra).

Carlos Rocha:  "Alcarrache", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 14-05-2025].
Data: 31/05/2024
1070
portugues

Coordenades:-7.204964 38.331652

Les coordenades a l'estat espanyol procedeixen de l'IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripció fonètica
[aɫkɐʀaʃɨ], [aɫkɐraʃɨ]
Província
Évora
Població
Sin datos

Gentilici i renoms col·lectius

Gentilici(s)
Sin datos
Pseudogentilici(s)
Sin datos

Antropónims originats pel topònim

Cognom
No ha generado apellido
Nom
No ha generat nom personal

Bibliografía específica

No hi ha bibliografia

Signatures

Redacció: Carlos Rocha

Ribeira de/rio Alcarrache (geoview.info https://pt.geoview.info/ribeira_de_alcarrache,2272150)

Ribeira de/rio Alcarrache (geoview.info https://pt.geoview.info/ribeira_de_alcarrache,2272150)

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidad
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-