Skip to main content
Itzuli ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Ikertzaileentzako sarrera
esglcaeupt-ptast

Santarém

Santarém

Tipologia edo geografia karakterizazioa

Concelho
Idioma del topónimo
Portugués

Etimoa

SANCTA, SANCTU
Latino
Onomastika
IRĒNE
Latino
Onomastika » Deantroponimikoak

Ámbito semántico

Giza habitata » Herria
Onomastika » Deantroponimikoak » Santu izenak

Laburpen orokorra

Hagiotopónimo romance, de Santa Irene

Geografi, historia, administrazio alderdiak

Capital do distrito de Santarém, situada na antiga província do Ribatejo e na região do Alentejo, a cidade tem sido identificada com a antiga Scalabis, referida na Geografia de Ptolomeu e no Itinerário de Antonino, identificação que, contudo, não está isenta de controvérsia (Lopes 1995-1997). D. Afonso Henriques deu-lhe foral em 1179, confirmado por D. Sancho e por D. Afonso II. A importância de Santarém desde o século XII documenta-se pelos privilégios que constam nos seus forais.

Leku izen honentzako informazio berezkoa

Embora a relação entre Santa Irene e Santarém pareça transparente, não é a única hipótese. A ser hagiotopónimo, o étimo será o grego eirene, por via do latim irēne. Do latim terá resultado, em português, o nome Irene, por via culta, e as formas alternativas Eiria e Iria (OpusculosIII p. 248). Piel_Santos faz notar que a origem de Iria seria um nominativo de tipo latino *IRENA, enquanto Irene resultaria do genitivo IRENAE. A evolução seria, assim, Sant’Eirene > santerẽe > santarém, com dissimilação. Contudo, Piel_nomgerm alerta para os falsos hagiotopónimos, iniciados por sant-, sem etimologicamente se relacionarem com SANCTUS. Outra hipótese seria uma origem germânica: o genitivo do antropónimo *Santarius (de *Santh- harjis, sendo -arius latinização. (Piel_1989 pp.143-4 e 164). Vasconcelos (OpusculosIII p. 245) associa *Santarius a Santeiro, no Porto e a Santarinho, em Viseu. Note-se que Santar é topónimo que ocorre em Portugal e na Galiza. Machado (DOELP) acrescenta, ainda, a hipótese de se tratar de um nome pré-romano com o sufixo -en.

Dokumentazio historikoa

Antzinatekoa eta Erdi Arokoa

  • “in boue que ueno de sanctaeiren” 985 PMH, Dipl I p.94
  • “Est ei in oriente publica uia que ducit ad sanctaren” 1088 PMH, Dipl III p. 419
  • “Ego enim gratia dei imperator alfonsus nobis omnibus christianis in sancte herena commorantibus huiusmodi facio scripturam” 1095 PMH, Leges III p.349
  • “Unde al nom façades. Dante em Santarem, xi. dias de Julho. El Rey o mandou” 1401 DicCoroPLeal p.426

Garaikidea

  • “o monte alto de Santarem que ate entam se chamou Cabelicastro” 1610 Leão_Descrição fl.75v
  • “A fundação desta Villa […] atribuem alguns Authores a Abidis XXIV […]. Chamoulhe Esca Abidis, que significa manjar de Abidis, por causa de hũa cerva, que o sustentou cõ o doce leyte de seus peitos […]. Chamou-se também esta Villa Scalabis, corrupto de Esca Abidis, cujo nome lhe durou atè que os Mouros […] o corrompèraõ em Cabilicastro, por dizerem Scalabis Castrum […]. Depois tomou o nome de Santarem da gloriosa Santa Eyria.” 1706-1712 Costa_Corografia pp.241-242
  • “A sua fundaçaõ se attribue a Abidis XXIV. Rey de Hespanha 1100 annos antes da vinda de Christo. Os Romanos a ennobreceraõ fazẽdo-a convento jurídico, ou lugar de residência de huma das três Relaçoens, que tinhaõ na Lusitania para a administração da justiça, impondo-lhe o nome de Esca Abidis: os Mouros lhe chamaraõ Cabilicastro, e conservou este nome até o reynado de Recesvinto Rey Godo pelos anos de 653. Que se começou a chamar Santarem pelo milagre de aparecer o corpo de Santa Eiria no meyo das aguas do Tejo” 1739 Freire_Corografia p.124

 

kognatuak eta erlazionatutako leku izenak

Santarém é topónimo frequente em Portugal (Alandroal, Arraiolos, Castro Daire, Coimbra, Figueiró dos Vinhos, Guimarães, Sernancelhe, Vila Nova de Gaia, Vila Nova de Ourém) e ocorre também no Brasil.

Esperança Cardeira:  "Santarém", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 14-05-2025].
Data: 01/12/2023
1618
portugues

Coordenadas: -8.700694 39.228849

Las coordenadas en el estado español proceden del IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripción fonética
[sɐ̃tɐ’ɾɐ̃j̃]
Audio
Probintzia
Santarém
Bizilagunak
62200 (2021)

Herritarren izena eta talde izengoitiak

Herritarren izena(k)

Escalabitano, Santareno

Sasigentilizioak
Daturik ez

Leku izenak sortutako jende izenak

Abizena
Santarém
Abizena
Santareno
Iturria: DOELP
Izena
Ez du jende izenik sortu

Bibliografia berezia

Lopes, Luís Seabra. 1995-1997. Itinerários da estrada Olisipo-Bracara. O Arqueólogo Português, Série IV, 13/15, pp.313-346

Sinadurak

Erredakzioa: Esperança Cardeira

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

MCIN/AEI/10.23039/501100011033k finantzatu du Toponomasticon Hispaniae I+D+I proiektua. Aplikazio honek Galiziako Xuntak ikerketa guneen finkapenerako eta egituraketarako ematen dituen laguntzetako bat izan zuen.

Menú del pie

  • Pribatutasun politikak
  • Cookies politikak
  • Harremanetarako
-
-
-
-