Skip to main content
Itzuli ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Ikertzaileentzako sarrera
esglcaeupt-ptast

Gordoa

Gordoa

Tipologia edo geografia karakterizazioa

Localidad
Idioma del topónimo
Vasco

Etimoa

KORDOBA
Romance
Giza habitata » Herria

Ámbito semántico

Giza habitata » Herria

Laburpen orokorra

El topónimo Gordoa es el fruto del empleo en euskera de Córdoba, nombre de la capital andaluza.

Geografi, historia, administrazio alderdiak

El concejo de Gordoa pertenece al ayuntamiento de Asparrena y a la cuadrilla de la Llanada Alavesa / Arabako Lautadako Kuadrilla.

Leku izen honentzako informazio berezkoa

Gordoa procede de Córdoba, nombre de la capital andaluza, según Mitxelena (1969: 36; 1984: 288; AV, p. 246), Gordova en la reja de San Millán de 1025, forma empleada al menos hasta 1518, como puede verse en la documentación, aunque encontramos Gordoa ya para 1470. La sonorización de las oclusivas sordas en posición inicial es habitual en los préstamos, aunque la sonora alterna en muchas palabras con la sorda: bekatu / pekatu 'pecado', biztu / piztu 'encender', kapana / gapana 'cabaña' (esta variante en toponimia, en contadas ocasiones), katea / gatina 'cadena', koroa / goroa 'corona' (esta solo en nombres de lugar), etc. Está claro, de todos modos, que el nombre ha llegado al euskera a través del romance, no directamente del topónimo indígena ni del árabe.

Knörr (1995: 217) dice que Gordoba se emplea todavía en la actualidad. El problema, en este caso, es saber si se trata del mantenimiento de la forma medieval mencionada o de una evolución del tipo Aldaiondoa > Aldaiondoba, Andua > Anduba (Lerga; Salaberri, 1994: 580, 583), Zerkondoa > Zerkondoba (Artajona / Artaxoa, Jimeno y Salaberri, 2018: 150-151) debida a la debilitación y pérdida del euskera y posterior empleo de los topónimos vascos por hablantes de castellano. En la documentación de Santa María de Bujedo aparece «don Ochova de Lecinnana et so fijo Juan Ochova» (1190, Ruiz de Lóizaga, 2000: 108) que, a partir de Otxoa 'Lope', parece presentar el mismo fenómeno, pero en fecha mucho más temprana.

En Navarra tenemos, al lado de la capital, la localidad de Cordovilla, nombre que debería ser escrito con <b>, dado que en realidad no es sino un diminutivo de Córdoba y no tiene nada que ver con villa. En euskera se empleaba Kordoba (escrito también con C- en la documentación oficial; véase Jimeno Jurío, 2011: 120-121), tal como muestran los topónimos Kordobazubia 'el puente de Cordovilla' y Kordobazuloa 'el agujero, el hoyo de Cordovilla' de Ezkirotz (ibid., 211), o Kordobarana 'el valle de Cordovilla', Kordobalarraña 'la era de Cordovilla' de la capital navarra (Jimeno y Salaberri, 2006: 229). Véase este testimonio temprano: «La XIIª peça es en Cordova arana, la quoal parte el/la carrera que va de Cordoviela at Pamplona» (1252, García Larragueta, 1957: 338).

Volviendo al nombre de la localidad alavesa que nos ocupa, hay que señalar que en un par de ocasiones encontramos Gordo en 1488 (Paz Moro, 2013: 239, 250), tal vez porque la -a final se interpretó como artículo.

Dokumentazio historikoa

Antzinatekoa eta Erdi Arokoa

Gordova (1025, García Andreva, 2010: 975)

Cordona (por «Cordoua»; 1232, Jimeno, 1970: 248)

Gordoua (1257, Rodríguez, 1989: 227)

don Garçia de Cordoui (sic) (c. 1275, Rodríguez, 1989: 304)

Cordoba (1295, Rodríguez, 1989: 438)

Cordoua (1295, Díaz de Durana, 1994: 10)

Cordova (1390, Crespo, Cruz y Gómez, 1992: 111, 123)

Martin de Gordoa (Arrasate, 1470; Zumalde, 1994: 28)

Garrdoa (sic) (1479, Ayerbe, 2006: 158)

Gonçalo de Gorrdoa (1479, Ayerbe, 2006: 158)

«...camino que van de Narbaxa a Gordoa» (1488, Paz Moro, 2013: 231, 232, 233)

«Juan Martinez de Gordoa» (Narbaxa, 1488; Paz Moro, 2013: 238)

«otra pieça en Herrecararte, en camino de Gordo, que se tiene a una pieça de Ocho Perez de Vicunna»

Gordoa (Arriola, 1488; Paz Moro, 2013: 239)

«...la çequia que viene de Gordo para Luçuriaga» (1488, Paz Moro, 2013: 239, 250)

«...açequia que viene de Gordoa para Luçuriaga» (1488, Paz Moro, 2013: 250)

«Gonçalo Saez de Luçuriaga, vecino de Gordoba» (1496, Lucio y Zumalde, 2001: 82)

Gordoa (1500, Pozuelo, 2001: 90)

Garaikidea

«Martin de Gordoba, vezino de lugar de Gordoba» (1505, Pozuelo, 1998: 443)

Domingo Ruiz de Gordoa, Gordoa (1511, 1516, Pozuelo, 2010: 291, 459)

«Juan de Leçea de Gordoba, vezino del lugar de Gordoba» (1517, Pozuelo, 2010: 501)

Gordoba (1518, Pozuelo, 2010: 560-562)

Gordoa (1519, Paz Moro, 2013: 325)

Gordoba, Guordoa (1551, Díaz Bodegas, 1998: 229-230)

Gordoa (s. XVIII, Goikoetxea, 1982: 34)

Gordoabidea 'el camino de Gordoa' (Galarreta, 1778; López de Guereñu, 1989: 226)

«Gordoa, l[ugar] de la herm[andad] de Asparrena, pr[ovincia] de Álava. Confina por e. con Galarreta, por s. con Luzuriaga á distancia de un quarto de legua de estos pueblos, por o. á media legua con Narvaja, y por n. con los montes de Aránzazu» (1802, DRAH, vol. I, p. 308)

«Gordoa: l[ugar] del ayunt[amiento] de Asparrena en la prov[incia] de Alava (á Vitoria 5 leg[uas]), part[ido] jud[icial] de Salvatierra (1), c[apitania] g[eneral] de las Provincias Vascongadas [...]. Sit[uado] en una colina con vistas alegres y deliciosas: clima bastante frio [...]» (Madoz, 1845-1850, vol. 8,  p. 448)

kognatuak eta erlazionatutako leku izenak

Cordovilla / Kordoba (cendea de Galar / Galar zendea, N)

Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi:  "Gordoa", 

en Toponimia del País Vasco y Navarra (PID2020-114216RB-C64), proyecto integrado en el Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/ 501100011033 

[consultado en 14-05-2025].
Data: 07/03/2025
6864
no-portugues

Coordenadas: -2.382295 42.90293

Las coordenadas en el estado español proceden del IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripción fonética
gorˈðóa, gorˈðóβa
Probintzia
Araba / Álava
Bizilagunak
37 (2023 https://www.araba.eus/elva/Nomenclator/ELVA5004NomCoc.asp)

Herritarren izena eta talde izengoitiak

Herritarren izena(k)

gordoarra?

Sasigentilizioak
Daturik ez

Leku izenak sortutako jende izenak

Abizena
Gordoa
103 ocurrencias
Iturria: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Primer apellido Gordoa lehen deitura

Gordoa
Abizena
Gordoa
106 ocurrencias
Iturria: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Segundo apellido Gordoa bigarren deitura

Gordoa
Abizena
Ruiz de Gordoa
124 ocurrencias
Iturria: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Primer apellido Ruiz de Gordoa lehen deitura

Ruiz de Gordoa
Abizena
Ruiz de Gordoa
98 ocurrencias
Iturria: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Segundo apellido Ruiz de Gordoa bigarren deitura

Ruiz de Gordoa
Izena
Ez du jende izenik sortu

Bibliografia berezia

Bibliografiarik ez dago

Sinadurak

Erredakzioa: Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi

Gordoa herria urrunxkotik ikusirik. Patxi Salaberriren argazkia.

Gordoa herria urrunxkotik ikusirik. Patxi Salaberriren argazkia.

Gordoako etxeak eta eliza, hurbilagotik ikusita. Patxi Salaberriren argazkia.

Gordoako etxeak eta eliza, hurbilagotik ikusita. Patxi Salaberriren argazkia.

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

MCIN/AEI/10.23039/501100011033k finantzatu du Toponomasticon Hispaniae I+D+I proiektua. Aplikazio honek Galiziako Xuntak ikerketa guneen finkapenerako eta egituraketarako ematen dituen laguntzetako bat izan zuen.

Menú del pie

  • Pribatutasun politikak
  • Cookies politikak
  • Harremanetarako
-
-
-
-