Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta do dicionario
  • Resultados do proxecto
  • Bibliografía
  • Fontes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Albufeira

Albufeira

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Concelho
Idioma do topónimo
Portugués

Étimo

BUḤÁYRAH
Árabe
Hidronimia » Masas

Ámbito semántico

Hidronimia » Masas

Resumo xeral

O topónimo provém do árabe andalusi albuḥáyrah 'lagoa costeira', com origem no árabe clássico buḥayrah 'lago', diminutivo de bḥar 'mar'. A primeira atestação conhecida consta da narrativa da conquista de Silves pelos portugueses em 1189, efetuada por um cruzado frísio que nela participou RelNav. É omisso nas fontes árabes e cristãs anteriores àquela data. 

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

O território de Albufeira aparece na Narratio de Itinere Navali (1189) RelNav como um pequeno enclave no limite do território de Silves, a que originalmente deve ter pertencido. A sua subsequente expansão, com a integração de Paderne (lugar e território), é simultânea do declínio de Silves durante o domínio islâmico IberAlg. Após a conquista portuguesa em 1249, Albufeira foi doada à Ordem de Avis por D Afonso III, tendo recebido foral novo de D. Manuel I em 1504. De antiga vila de pescadores, foi elevada a cidade em 1986.

Información específica de étimo para este topónimo

A aglutinação do artigo árabe al, bem como a evolução da fricativa faríngea surda para labiodental são fenómenos frequentes no Al-Andalus, atestados no vocabulário comum e toponímico de origem árabe e românica.  A denominação do topónimo algarvio Albufeira foi motivada pela sua morfologia: o assentamento medieval localizava-se numa península escarpada rodeada de água por três lados - um pelo mar e dois pela paleolagoa, que formava um fosso natural -, com o castelo posicionado no pescoço de terra ascendente IberAlg.

 

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "Et Alvafere se tradidit regi prae nostro timore, cujus opes in Silviam transtulit" 1189 RelNav, p.43
  • "Et de porches usque Albofariam." 1254 Desc, p. 8
  • "Feyto em allbufeyra  b. dias de Dezembro" 1452 Desc, p.343
  • "outra courella de pam que he na Palmeira que trouxe Lourenço Gill tabeleam que ffoy da Albufeira"  séc. XV LAS_XV  p. 60

 

Moderna

  • "Albufeira é ũa vila moderna, bem cercada, situada na ribeira do mar oceano, cinco léguas de Lagos, contra o levante. Terá ao presente 500 vizinhos, antes mais que menos. Faz a costa junto dela ũa baía e o mar ũa pequena entrada, com que a cinge da banda do levante, mas já agora lha vai entupindo de areia, cada vez mais, com suas inquietas ondas." 1577 CoroAlg_XVI,  p. 46 
  • "A vila de Albufeira está sobre ũa rocha, que o mar lava pelo pé, três léguas e meia da cidade de Silves, quatro de Vila Nova, três da vila de Loulé, e cinco da cidade de Faro. É de quatrocentos e cinquenta vezinhos, ficou do tempo dos Mouros, que a fundaram, e assi as ruas, que tem, são muito estreitas, ao modo que em África edificam." c. 1600  HRAlg, p. 158
  • "ALBOFEIRA, ou Albufeira, a que os Latinos chamaõ Baltum. Villa no Reyno, e Bispado do Algarve, Comarca da Cidade de Lagos. (...) He do padroado da Ordem Militar de S. Bento de Aviz por doaçaõ, que se lhe fez della, logo que foy tomada aos Mouros" 1747-1751 DicGeoCardoso, p.122a
  • "Albufeira, Baltum, villa antiga com castello forte tomada aos Mouros no reinado de D. Affonso III., que a deo á Ordem de Avis, sendo seu mestre Martim Fernandes, por carta passada no dia 8 antes das Calendas de maio de 1250." CoroAlg_XIX, p. 300
  • "ALBUFEIRA—Villa, Algarve, comarca de Loulé. 30 kilometros a S. O. de Faro, 12 a S. E. de Silves, 35 a E. de Lagos, 240 ao S. de Lisboa, 37° 7' lat. N. U de long. O. […] [...] Os árabes occupando-a em 716, lhe deram o nome de Al-buhera, diminutivo de bahron, mar, por causa de uma grande lagoa que alli havia, formada pelas aguas que, nos temporaes, o Oceano arremessava para o interior. Outros querem que elles lhe chamassem Al-Buhar, (que significa também mar) mas acho mais provável que fosse Al-Buhera." 1873-1890 DicCoroLeal, 1.ºvol, p.52

Paisaxe toponímica próxima

Lagos e Lagoa

Cognados e topónimos relacionados

Em Portugal:

Em virtude da integração do nome albufeira no léxico comum do português, são muitos os topónimos cognatos, a maioria associados a barragens, rios e lagos. A sua distribuição geográfica ocorre predominantemente a sul do Rio Mondego, com exceção da Albufeira do Alto Barragão, Albufeira da Venda Nova, Albufeira do Porto da Laje (conc. de Montalegre) e Albufeira do Ermal (conc. de Vieira do Minho):

  •  Albufeira da Barragem da Aguieira, Albufeira da Barragem Santa Luzia, Albufeira da Barragem de Montargil, Albufeira da Barragem do Alvito, Albufeira da Barragem do Pego do Altar, Albufeira da Corona, Albufeira da Defesa, Albufeira da Fonte, Albufeira da Negrita,  Albufeira da Vinagra, Albufeira de Castelo de Bode, Albufeira de Pégoras, Albufeira de Santa Clara, Albufeira do Cabril, Albufeira do Caia, Albufeira do Carvalhal, Albufeira do Chança,  Albufeira do Maranhão, Albufeira do Peso, Albufeira do Ribeiro da Mula, Albufeira do Torres, Albufeira dos Carvalhos; Albufeiras; Canais de Albufeira, Horta da Albufeira, Lagoa de Albufeira, Medos de Albufeira, Monte da Albufeira, Portas da Albufeira, Ribeira da Albufeira, Ribeiro da Albufeira.

Em Espanha:

  • Albufera e Albuhera (Almeria, Cádiz, Cáceres, Cidade Real, Badajoz, Alicante, Ilhas Baleares, Múrcia, Valência);  Albufereta, diminutivo românico (Alicante) Corriente_Toponymes.

Maria Alice Fernandes:  "Albufeira", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 14-05-2025].
Data: 02/12/2023
1702
portugues

Coordenades:-8.256131 37.08542

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
[aɫbuˈfɐjɾɐ] estândar; [aɫbuˈfeɾɐ] dialetal
Audio
Provincia
Faro
Poboación (INE)
41164 (2021)

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)

Albufeirense

Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Albufeira
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: Maria Alice Fernandes

Plano seiscentista de Albufeira

Plano seiscentista de Albufeira

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-