Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptastan

Villanueva de Alcorón

Villanueva de Alcorón

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Localidad
Municipio
Idioma do topónimo
Castellano

Étimo

VĪLLA
Latino
Hábitat humano » Poboación
NŎVA, NŎVU
Latino
Valoración » Calidade

Derivado

ALCOR » -ONE

Resumo xeral

Un topónimo claro y transparente en su primer elemento, al ser uno más de los centenares de topónimos Villanueva. El segundo de sus componentes no está tan claro, y no es reciente, pues aparece al menos desde el siglo XVI. Probablemente, de hehco, es el nombre antiguo, anterior a la fundación de esa "villa nueva" a que alude el primer elemento. Lo más probable, sea como sea, es que se trate de un simple aumentativo del sustantivo alcor, que el DRAE define como "colina o collado". Al encontrarse en efecto la localidad a coniderable altura, asentada sobre una gran muela caliza, es una posibilidad plausible. Encontramos muchas veces este sustantivo en la toponimia de las regiones españolas de lengua castellana. 

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

Localidad y municipio de la comarca del Alto Tajo, a la considerable altitud de unos 1.271 metros sobre el nivel del mar. El municipio se extiende por una gran muela caliza entre los ríos Tajo y Guadiela, en un terreno de características kársticas. Su término municipal es uno de los más extensos de la zona, con predominio de montes de pino, encina y roble, y una importante superficie agrícola que llega hasta los límites con la provincia de Cuenca. El paisaje está marcado por vegas, cañadas, simas y parajes naturales como la Sima de Alcorón, uno de sus principales atractivos turísticos.  Villanueva de Alcorón perteneció durante siglos a las tierras de Cuenca, hasta que en el siglo XIX pasó a formar parte de Guadalajara tras la reorganización provincial de 1833. 

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "....a los concejos de Villanueva de Alcoron, el Pozuelo e Armallones, lugares...", Que las justicias, en especial las de Cuenca, envíen al Consejo información sobre la espera que solicita García de Toledo para pagar las deudas con los concejos de Villanueva de Alcorón, El Pozuelo y Armallones, 1498, AGS, PARES.

Moderna

  • "...v(ecin)o de V(ill)anueva de Alcoro(n) nos fizo...", Conclusión del pleito tratado en Cuenca entre Juan de Aragón, vecino de Villanueva de Alcorón, y Fernando de Villarreal, 1500, AGS, PARES.
  • "...v(e)z(in)o de Villanueva de Alcoron...", Testimonio sobre el repartimento de millones en Villanueva de Alcoron, 1592, AGS, PARES.
  • "Billanueba de Alcoron...de la villa de Billanueva de Alcoron...", Villanueva de Alcorón. Ejecutoria relativa a acotamiento de pastos comunes, 1592, AHN, PARES.
  • "Billanueva de Alarcon (sic)", 1646, Vecindarios.
  • "Villanueva de Alcoron...En la villa de Billanueva de Alcoron...", 1752, CME, PARES.
  • "Villanueva de Alcorón. El nombre de esta villa es de orig. árab..", 1829, DicMiñano.

Cognados e topónimos relacionados

Tal y como se ha señalado arriba, son centenares las localidades denominadas "villanueva", por lo que a menudo, no siempre, han recibido un segundo elemento clairificador. Limitándonos a la expresión de esta noción toponímica en territorios de lengua castellana cabe mencionar, entre otras muchas, algunas como Villanueva Alta, Villanueva Baja (Córdoba), Villanueva de Alcardete (Toledo), Villanueva de Algaidas (Málaga), Villanueva de Arce (Navarra), Villanueva de Argaño (Burgos),Villanueva de Azoague (Zamora), Villanueva de Bogas (Toledo), Villanueva de Cameros (La Rioja), Villanueva de Carazo (Burgos), Villanueva de Córdoba, Villanueva de Duero (Valladolid), Villanueva de Fíos (Zaragoza), Villanueva de Gállego (Zaragoza), Villanueva de Gómez (Ávila), Villanueva de Henares (Palencia), Villanueva de Jalón (Zaragoza), Villanueva de la Cañada (Madrid), Villanueva de la Jara (Cuenca), Villanueva de la Peña (Palencia), Villanueva de la Serena (Badajoz), Villanueva de la Sierra (Zamora), Villanueva de la Tercia (León), Villanueva de las Manzanas (León), Villanueva de de las Peras (Zamora), Villanueva de las Cruces (Huelva), etc.

Por otra parte, como se ha señalado en otras voces en esta misma obra, como en El Viso del Alcor (Sevilla), la difusión de alcor es relativamente escasa, pero podemos señalar algunos ejemplos: Alcor de Santa Ana (Cáceres), Alcor de Valhondo (Arbancón, Guadalajara), Alcor del Villar (Prádena, Segovia), Alcorcillo (Alcañices, Zamora), Alcores de Guardias Viejas (El Ejido, Almería), Alcores del Río (Las Pedroñeras, Cuenca), El Alcor (Aller, Asturias), El Alcorejo (El Boalo, Madrid), Villalba de los Alcores (Valladolid), etc.

E. Nieto Ballester:  "Villanueva de Alcorón", 

Toponimia de las zonas central, sur e insular atlántica PID2020-114216RB-C66,proyecto de investigación financiado por el Ministerio de Ciencia, Innovación y Universidades, integrado en el Toponomasticon Hispaniae. 

[consultado en 22-06-2025].
Data: 05/06/2025
7433
no-portugues

Coordenades:-2.25292046 40.67880352

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
biʝa'nweβ̞a ðealko'ron
Provincia
Guadalajara
Poboación (INE)
148 (2024)

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)
Sen datos
Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Villanueva
56757 ocurrencias
Fonte: INE, consulta de 04/05/2025

Pocos casos hay, sin duda, como el del apellido Villanueva en los que los orígenes sean tan variados. Indudablemente han sido decenas los topónimos de distintos territorios de lengua castellana que han dado lugar al apellido. La distribución, de esta manera, carece de especial importancia. Con todo, es significativo de muchas cosas el que el apellido sea más frecuente en Barcelona o en Vizcaya que en Segovia o en Badajoz.. Y no algo más frecuente, sino que, por ejemplo, en Vizcaya es 10 veces más frecuente que en Segovia. En Navarra la proporción con Segovia es 12/1Todo ello debería, quizá, hacer replantear a alguien el concepto de "apellido catalán" o de "apellido vasco". 

Villanueva
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: E. Nieto Ballester

"...v(ecin)o de V(ill)anueva de Alcoro(n) nos fizo...", Conclusión del pleito tratado en Cuenca entre Juan de Aragón, vecino de Villanueva de Alcorón, y Fernando de Villarreal, 1500, AGS, PARES.

"...v(ecin)o de V(ill)anueva de Alcoro(n) nos fizo...", Conclusión del pleito tratado en Cuenca entre Juan de Aragón, vecino de Villanueva de Alcorón, y Fernando de Villarreal, 1500, AGS, PARES.

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-