Baña, A
Tipologia ou caracterização geográfica
Étimo
Ámbito semántico
Derivado
Resumo geral
Dunha raíz hidronímica indoeuropea aw(e)- ‘humedecer, mollar, fluír’, a partir do grao pleno *av-, e con sufixación común noutros nomes prerromanos.
Aspetos geográficos, históricos, administrativos
O nome designaba en principio o río que atravesa a zona, despois foi unha terra medieval, freguesía e actualmente concello.
O termo municipal (establecido no Real Decreto de 27-07-1835) reuniu parroquias que no Antigo Réxime pertenceran ás xurisdicións de Barcala, Dubra, Xallas, Lañas e San Xoán de Riba, da provincia de Santiago. O concello recibiu o seu nome do da parroquia onde se estableceu a casa consistorial, no lugar de San Vicenzo. Como sucede noutros casos, o nome do concello non se corresponde co de ningún núcleo de poboación concreto (NavazaConcellos). O concello constaba coa forma castelanizada ata o ano 1985, cando se establece a forma definitiva: A Baña. O 11 de abril do 2000 o nome da súa capital, San Vicente, mudou para San Vicenzo, conforme á forma tradicional (VariacionesMunicipios).
Informação específica de étimo para este topónimo
O carácter hidronímico da raíz prerromana, segundo BascuasHidron2014, é incontestable, posto que Avania é o primitivo nome do río do lugar, que segue chamándose A Baña, leva a súas augas ao Tambre e dá nome ao val que rega: terra de Avania.
Na súa evolución, a partir de Avania, o nome de lugar sufriu un falso corte porque o son inicial se interpretou como artigo, do mesmo xeito que ocorreu nos topónimos A Sionlla, O Grove, O Incio, O Mao e outros. A deglutinación iniciouse xa na Idade Media e foise consolidando co paso do tempo, como se ve nas documentacións históricas. Posteriormente, ese falso artigo foi castelanizado en parte nas fontes escritas e incluso se prescindiu del, ata que a forma galega se restaurou oficialmente no NG.
Documentação histórica
Antiga e medieval
- “terra de Avania” 1153 TToxosoutos, p. 185
- “Johannes Petri de Auania” 1162 TToxosoutos, p. 481
- “cum tota terra sua quam maiorem ab antiquo habuit, videlicet cum Carnota, Entines, Ialles, Barcala, Avania et de Celtigos” 1209 TBSantiago
- "En Avãya hũu cassal et outro no camino de Padron" 1352-1412 Tenza1CatSantiago p. 108
- "Jten ẽna Vaya duas quintas da jgleia de Sam Viçenço" 1352-1412 Tenza1CatSantiago p. 101
- "Jten na Vaya duas quintas da jgleia de Sam Viçenço" 1352-1412 Tenza1CatSantiago p. 107
- "Martin da Vãya" 1419 LCSantiago p. 162
Moderna
- "beneficio de San Bicenço dabaña" 1527 AHUS
- "feligresia de San Viçenço dabaña" 1536 AHUS
- "feligresía de San Salvador dabaña, jurisdicción de Barcala" 1569 ACS
- "felegresia de San Bicenço dabana" 1571 ACS
- "filegressia de San Salbador da Baña, jurisdición del condado de Altamira" 1628 AHUS
- "feligresia de San Salvador dabaña" 1646 AHUS
- Abaña ~ La Baña 1752 CME
- San Vicente da Baña / San Vicente de la Baña 1760 CME-ABaña (PARES)
- Baña 1806-1870 DicMadoz
en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org
Coordenadas: -8.758265 42.962175
Las coordenadas en el estado español proceden del IGE
Gentilíco e apelidos colectivos
Bañense
Os da Maía (DTG).
Antropónimos originados pelo topónimo
Este topónimo xerou un apelido cos portadores concentrados hoxe no cadrante occidental da provincia coruñesa, coa maior densidade en Camariñas.
En España: Baña: ESP/1570: Fuera de Galicia; Biz: 27; Ca: 24; B: 23; Gi: 20; Se: 17.
A variante máis etimolóxica é moito menos frecuente e consérvase sobre todo no concello de Padrón.
Bibliografia específica
Assinaturas
Redação: Ana Boullón
