Passar para o conteúdo principal
Voltar a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acesso investigadores
esglcaeupt-ptast

Pombal

Pombal

Tipologia ou caracterização geográfica

Concelho
Idioma do topónimo
Portugués

Étimo

PALŪMBA, PALŪMBU
Latino
Zootoponímia

Ámbito semántico

Habitat humano » Povoação

Derivado

-ARE

Resumo geral

Derivado romance de pomba, do lat. PALUMBA, com o sufixo coletivo -al, correspondente ao lat. -ARE (de que resultam o cast. e cat. palomar). A par da forma pombal, atestada no s. XIV no Livro de Falcoaria de Pero Menino, p. 69, existiu também em português a variante pombar (palumbar em PMH Leges p.405; poombares no Cancioneiro da Biblioteca Nacional, nº 404).

Aspetos geográficos, históricos, administrativos

Pombal foi fundada por Dom Gualdim Pais, cavaleiro ao serviço de D. Afonso Henriques e Grão-Mestre da Ordem dos Templários. Foi Gualdim Pais que mandou construir o castelo de Pombal e que lhe deu foral no ano de 1174. Em 1186 a bula Intelleximus ex autentico do papa Urbano III confirmou a igreja de Pombal, construída nas terras que doara D. Afonso Henriques aos cavaleiros da Ordem do Templo. Em 1509, Dom Manuel I ordenou a reconstrução do castelo, onde se instalou o Conde de Castelo-Melhor, alcaide-mor da vila. Pombal tornou-se cidade em 1991.

Informação específica de étimo para este topónimo

A variante mais antiga pombar aponta para uma posterior substituição do sufixo latino -ARE por -al.

Documentação histórica

Antiga e medieval

  • "Ego magíster gaudinus una cum fratibus meis uobis qui in palumbare estis habitaturi" 1174 PMH Leges III p. 398

  • "Ego m. G. qui hanc cartam facer iubssi vna cum fratibus meis habitantibus omnibus in palumbar […] Suerius vermundi comendator de palumbar" 1176 PMH Leges III p. 405

  • "E tornou sse pera Poõbal e alli esteve" c. 1450 Fernão Lopes, Crónica de D. João I, 1ª parte, cap. 62, ANTT

Moderna

  • "no caminho, que vay de Põbal pera Coimbra" 1597 Brito_MonLus fl.129

  • "Pombal, terra quente, & enferma, tem trinta e dous vizinhos" 1706-1712 Costa_Corografia t.1, p. 458

  • "A actual villa do Pombal […] como todas as povoações portuguezas de fundação remota, ignora-se quando e por quem foi edificada, e até o logar da sua primitiva situação […] D. Affonso Henriques deu o senhorio d’este território aos Templários, pelos anos de 1160 […] Ignora-se a origem do nome Pombal. Diz-se que, quando D. Gualdim fundou o castello, havia aqui uns rochedos, habitação de grande numero de pombos" 1873-1890 DicCoroPLeal vol.7 p.129 e 131

Cognatos e nomes de lugares relacionados

São vários os topónimos portugueses derivados de pomba, pombo; menos frequentes são os derivados de pombal e de pombar.

Esperança Cardeira:  "Pombal", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 12-05-2025].
Cerca: 01/12/2023
2801
portugues

Coordenadas: -8.622053 39.923442

Las coordenadas en el estado español proceden del IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripción fonética
[põ´baɫ]
Audio
Província
Leiria
População
51 170 (2021)

Gentilíco e apelidos colectivos

Gentílico(s)

Pombalense

Pseudogentílico(s)
Sem dados

Antropónimos originados pelo topónimo

Apelido
Pombal
Apelido
Pombares
Fonte: DOELP
Nome
Não gerou nome pessoal

Bibliografia específica

Cancioneiro da Biblioteca Nacional, in Lopes, Graça Videira; Ferreira, Manuel Pedro et al. (2011-), Cantigas Medievais Galego Portuguesas [base de dados online]. Lisboa: Instituto de Estudos Medievais, FCSH/NOVA, https://cantigas.fcsh.unl.pt/cancioneirobn.asp

Rodrigues Lapa. 1931. Livro de Falcoaria de Pero Menino. Coimbra: Imprensa da Universidade.

Assinaturas

Redação: Esperança Cardeira

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-