Vez
Tipoloxía ou caracterización xeográfica
Ámbito semántico
Resume xeneral
Potamónimo de origem incerta, que tanto pode ser pré-latina, talvez da raiz indo-europeia *weik-, como latina.
Aspectos xeográficos, históricos, administrativos
Afluente da margem direita do rio Lima, nasce na serra da Peneda (cf. GEPB; ver também a CMP). Nas suas margens, situa-se a vila de Arcos de Valdevez.
Información específica d'étimu pa esti topónimu
A etimologia deste potamónimo parece incerta, mas trata-se de nome atestado desde a Alta Idade Média.
No DOELP, José Pedro Machado, relacionando Vez com o potamónimo Baetis (hoje Guadalquivir) e com três nomes franceses (Bez, Bèze, Béziers), atribui-lhe origem pré-celta, o que é discutível, atendendo a que não se sabe se na região do rio Vez se fixaram comunidades de língua céltica. Fernandes_ToponPort refere-se a Vez como evolução da forma Vice, atestada na Idade Média (“Valis de Vice”); homónima, aparentemente, do ablativo uice, de uicis ‘vez, alternativa’ (Gaffiot); no entanto, deixa sem explicar como pode um nome comum de significação abstrata prestar-se a fixar-se como nome de rio. Moralejo_HidronPrerroman (p. 72) propõe uma origem pré-latina pré-latina e interroga-se sobre duas possibilidades: remontará do indo-europeu *wek-, *wei-k- ‘dobrar, torcer’, alusivo ao curso sinuoso do rio ou do seu vale; ou, aproximando Vez do topónimo cântabro Bezana, do genitivo de um antropónimo celta – Vecii, de *weik- "vencer", ou Ve(t)tii, genitivo do antropónimo Ve(t)tius.
A forma Vice, que figura na documentação medieval latina, pode ser variante etimológica, por intervenção notarial, visto que a forma Vez é ocorre não só em documentos latinos como também em documentos do período galego-português.
Em suma, Vez terá provavelmente origem pré-latina, mas não é de excluir que seja contributo direto do latim.
Documentación histórica
Vieya y medieval
- "offerimus in ipso loco tibi Domino et seruientibus nominatis, in territorio Limie uilla Congusto cum domus ab intecro, Vez cum omnibus suis adiunctionibus" 951 CODOLGA
- "siue terras et pumares in Moimenta sub portela de Uice que sunt de nostra quinta" 959 CODOLGA
- "et iacent circa ripam fluminis Vice sub castro quod dicunt Sancte Crucis et monte Tauarca" CODOLGA
- "monasterium quoddam, quod est in Valle de Vez nomine Azar" 1125 CODOLGA
- "Valle de Vice" 1125 DMP I p. 89
- "in loco predicto Valle de Vice" 1153 DMP I p. 299
- "prados de Vez" 1258 PMH Inq. p. 380
- "foronsse todos muy bẽ guisados a hûû logar que chamã Valdevez" 1400 Corpus_Pt (Crónica Geral de Espanha 1344)
Moderna
- "e parte com o concelho de Vale de Vez pelo rio de Lima em meio" 1527 Numeramento_1527 vol.III
- "Arcobriga,ae,f.g. || Os Arcos de Valdevez" 1697 Pereira_Prosodia p. 67
- "Vez. Banha este rio primeiramente o Vale de Poldros, termo da Villa dos Arcos, onde nasce nas montanhas de Penella" 1762 Castro_1762 p. 146
- "Vez. Nasce em Val-de-Poldros, no logar de Padrão, F. de Sistello" 1872 Baptista_ChorogModernaPt p. 31
Paisax toponímicu de la rodiada
Arcos de Valdevez, Lamas de Vez.
Cognaos y topónimos rellacionaos
O DOELP assinala que Valdevez também existe em “[…] Cinfães, Porto (rua), Sobral de Monte Agraço, Tarouca”. No entanto, não é seguro que se trate de topónimos relacionáveis com Vez. Fernandes_ToponPort precisa que o topónimo Valdevez, em Tarouca, terá origem em antropónimo árabe, como Aveiz, em 1152 (DMP Documentos Régios p. 238) e como Valis de Aveyzi num documento datado de 1258 (PMH Inq. p. 1080).
en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org