Skip to main content
Tornar a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Accesu investigadores
esglcaeupt-ptast

Luiaondo

Luiaondo

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Localidad
Idioma del topónimo
Vasco

Étimu

LUDI(US), CLUDI(US)
Latino
Onomástica
ONDO
Vasco
Valoración » Allugamientu, orientación

Ámbito semántico

Hábitat humanu » Población

Resume xeneral

Es, aparentemente, un topónimo compuesto de una base *Luia y la posposición ondo 'junto a' muy habitual en euskera. Se trataría en origen, por lo tanto, de '(lo) de junto a *Luia', aunque no sabemos bien qué pueda ser ese *Luia, ni de dónde ha salido exactamente. Una posibilidad que vemos es que se trate del resultado vasco de *(uīlla) Cludiana 'la propiedad de Cludius' o *Ludiana (uīlla) 'la propiedad de Ludius', con grupo -dja- reducido a -ʝa- para cuando entró en el sistema onomástico vasco, y evolución eusquérica posterior del final -ana > -a.

Información específica d'étimu pa esti topónimu

Horch (1992: 281) cita este topónimo como Luyando / Luxaondo, y se pregunta si tendrá alguna relación con Lujo, es decir, con Luxo en Aiara (A). Mugurutza (in Galé, Gorrotxategi y Mugurutza, 2013: 172) considera que el primer formante es *luia(g)a 'el barrizal', «una acomodación entre lur 'tierra' y un arcaico i 'agua'», y que el segundo elemento es ondo 'junto a', con un significado originario integral de 'al lado del barrizal'.

Nosotros sólo estamos de acuerdo con la segunda parte, es decir, pensamos que ondo puede ser 'junto a', pero esto depende en parte del significado que se le dé a Luia-, elemento poco transparente. El hecho de que los primeros testimonios que poseemos sean relativamente tardíos impide ver con claridad el origen de este topónimo.

En nuestra opinión, y lo exponemos como mera posibilidad, se podría pensar en un derivado del nombre personal Cludius o Ludius (EDH), en *(uīlla) Cludiana 'la propiedad de Cludius' o *Ludiana (uīlla) 'la propiedad de Ludius', convertida en *Luiana para cuando entró en el sistema onomástico vasco, con solución djV > jV bien conocida en romance: radiare > rayar o Podiu > Pueyo (pueblo de la Valdorba / Orbaibar, Navarra), Puiu en euskera, junto a Poiu y Boiu en otras localidades de la Comunidad Foral (véase Salaberri, 1994: 203-204). El resultado eusquérico de la supuesta *Luiana sería *Luia (cfr. Buia, barrio de Bilbo / Bilbao, en la documentación escrita en castellano Bujana generalmente, o Paterniana en romance, Baternia en euskera, despoblado alavés), que designaría algún lugar cercano a Luiaondo. La reducción -ao- > -a- (Luiaondo > Luiando) que encontramos para 1373 es, de todos modos, diferente a la acaecida, por ejemplo, en el topónimo navarro Ataondo > Atondo, pero coincide con él en la evolución Luiaondo > Luiondo, forma que ha sido empleada, según nos dice Felix Mugurutza (c.p.), por los euskaldunes o vascohablantes de la vecina localidad de Orozko (B).

Documentación histórica

Vieya y medieval

Luyando (1373, Oribe, 2001: 172; cita de Luengas Otaola)

Lopez de Luyaondo (1447, López de Guereñu, 1989: 639)

Luyaondo (1454; apud Galé, Gorrotxategi y Mugurutza, 2013: 319)

«Pero Martines de Arechabala, vezino de Yçoria, e Pedro Landa, vezino de Luyando, e Furtunno de Çubiaga, morador en Amurrio, e Juan abad de Aguinnaga e Martin abad de Maronno, vezinos de la dicha tierra de Ayala» (1454, Enríquez, Hidalgo de Cisneros, Lorente y Martínez, 1994: 36 y 44)

Luyaondo, Sancho Lopes de Luyaondo (c. 1475, García de Salazar, 8, 247)

Moderna

Loyando (1509, Enríquez, Hidalgo de Cisneros y Martínez, 2005: 294)

Pero Saez de Luyaondo (Agurain, 1515; Pozuelo, 2010: 423)

Garcia Vrtiz de Lujando (Gasteiz, 1519; Pozuelo, 2013, A32, 298)

Luyando (1551, Díaz Bodegas, 1998: 389)

Juan de Luyaondo (Gasteiz, 1575; Fernández de Palomares, 2007: 203)

Lujaondo (1634, Barrenengoa, II, 1990: 135)

Cristobal de Luyaondo (1642, Galé, Gorrotxategi y Mugurutza, 2013: 172)

«Tratta enrrazon de que se ponga una cruz de piedra y plantte un arbol en el sittio que esttubo el arbol malatto de Luyaondo» (Juntas Generales de Bizkaia; junta del 4 del 11 de 1723. Dato de Felix Mugurutza)

Luxaondo (1760, Barrenengoa, II, 1990: 135)

Luyando (s. XVIII, Goikoetxea, 1982: 35)

Luyando (final s. XVIII, Barandiaran, 1929: 103)

Luyando (DRAH, I, 1802: 471)

Luyando (Anónimo, 1810: 64)

Luyando (Madoz, 1847: 473)

Luyando (1892, Oribe, 2001: 172 [cita de S. Mendía])

Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi:  "Luiaondo", 

en Toponimia del País Vasco y Navarra (PID2020-114216RB-C64), proyecto integrado en el Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/ 501100011033 

[consultado en 08-05-2025].
Fecha: 11/11/2024
4286
no-portugues

Coordenadas: -3.003044 43.095062

Las coordenadas en el estado español proceden del IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripción fonética
luˈʝan̪do, luˈʝon̪do, luˈʝaon̪ˌdo
Ensin provincia
Araba/Álava
Población
1225 (2023 https://www.araba.eus/elva/Nomenclator/ELVA5004NomCoc.asp)

Xentiliciu y nomatos coleutivos

Xentiliciu/-os

luiaondoarra / luyandés, luyandesa

Pseudoxentiliciu/-os
Ensin datos

Antropónimos orixinaos pol topónimu

Apellíu
Luyando
42 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Primer apellido Luyando lehen deitura

Luyando
Apellíu
Luyando
55 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Segundo apellido Luyando bigarren deitura

Luyando
Nome
Nun xeneró nome personal

Bibliografía específica

Nun hai bibliografía

Robla

Redaición: Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi

Luiaondoko Magdalenaren eliza. Felix Mugurutzaren argazkia.

Luiaondoko Magdalenaren eliza. Felix Mugurutzaren argazkia.

Luiaondoko Santo Domingo ermita. Felix Mugurutzaren argazkia.

Luiaondoko Santo Domingo ermita. Felix Mugurutzaren argazkia.

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyeutu I+D+I Toponomasticon Hispaniae ta financiáu pol MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación cuntó con una ayuda pa la consolidación ya estruturación d'unidaes d'investigación competitives de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Polítiques de privacidá
  • Polítiques de cookies
  • Contautu
-
-
-
-