Skip to main content
Tornar a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Accesu investigadores
esglcaeupt-ptast

Ambasmestas

Ambasmestas

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Lugar
Idioma del topónimo
Galego

Étimu

*AMBA
Prerromano
Hidrotoponimia » Corriente
MĬXTA, MĬXTU
Latino
Valoración

Resume xeneral

Composto de ambas mixtas. Esta secuencia foi interpretada de dúas formas, sempre identificando a segunda palabra como o latín mixtas 'mesturadas', referida ás augas. A primeira parte considerouse, con bos argumentos, como un resto da palabra prerromana amba 'río, auga', probablemente do estrato indoeuropeo celta; sería, por tanto, un híbrido celto-latino. Por outro lado, coincide formalmente coa voz latina AMBAS, AMBOS 'id'; e podería terse por un emprego substantivado coa elisión do substantivo AQUAS. Con todo, a presenza de ambas, ambos noutros topónimos galegos e as documentacións históricas parecen apoiar a supervivencia da forma prerromana. Tampouco se debe rexeitar que se producise unha confluencia entre as dúas formas.

Refírese ó lugar de confluencia de dous ríos, neste caso o Miño e o Sil. 

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

Lugar da parroquia de Oleiros, concello de Carballedo (Lu).

Información específica d'étimu pa esti topónimu

A presenza da forma ambas neste topónimo é sinal de que o seu significado semántico seguiu presente no momento da súa consolidación, o que dá fe da situación de bilingüísmo do latín coa lingua anterior.

Documentación histórica

Vieya y medieval

  • “sunt in Mineo super portum Ambas Mestas” 856 DipAstur
  • "sub uilla Pauli per arborem raucham usque ad Ambas Mixtas 933 TLourenzá
  • "de rivulo Barvantes usque se fluvius Silis in Mineum flumen infundit, ubi ex antiquis consuetudine Ambas Mixtas nuncupantur ... salto de Ambas Mestas" 934 TCelanova
  • "in Ambas Mestas, ubi se Syle infundit in Mineo" 1007 TCelanova
  • "Transmontem quomodo diuiduntur cum Uilla Plana et cum Ambas Mestas per riuulum Ferruginentum per aquam de Sile" 1124 CDMontederramo.
  • "grangiam Ambemiste cum piscaria" 1155 CDOseira

Cognaos y topónimos rellacionaos

En territorio galegófono hai outro Ambasmestas na confluencia do Río de Lamas e o Balboa, no Bierzo (León) cerca do límite da provincia de Lugo. Ademais, o actual Augasmestas (Quiroga, Lu.), na confluencia do río Lor e o Sil, está documentado como Ambas Mestas:

  • "territorio quam inquiunt Karioga, discurrente rivulo Dornas, quomodo dividet cum Ambas Mestas" 983 TCelanova.

Como explica Bascuas_amba, "El cambio de Ambas por el actual Augas- no es fonético. Se trata de un simple calco romance claramente revelador del significado y del valor todavía apelativo que por estas fechas tenía el celta Ambas. Este cambio es posterior al siglo XII, pues está atestiguado como Ambas mestas todavía en el año 1124 y Ambas mixtas 1179, de donde se sigue que al menos aquí se conservaba por estas fechas el valor apelativo de ambas, condición imprescindible para que tal cambio pudiera producirse"  (pp. 66-67). Por esta razón, cumprirían atestacións históricas para comprobar que outras formacións semellantes peninsulares (como ast. Augasmestas, Auguasmestas) son creacións plenamente romances ou estiveron nun principio forrmados con ambas . Esta forma está conservada tamén en Entrambasmestas (Cantabria).

O apelativo prerromano consérvase tamén en Trambasmeras (As Pontes de García Rodríguez, Co). Como explica Edelmiro Bascuas: "Solo hay un río Mera y, por tanto, la forma primitiva tiene que ser *(In)ter-ambas-mera (con el mismo tratamiento del prefijo que Trambasaugas), debiéndose el plural de la forma actual a la presión de -ambas-. La aglutinación del apelativo -ambas- es comparable a la bien conocida con el árabe Guadi- ‘río’, como Guadi-ana ‘Río Ana’. Su sentido es, pues, el de ‘Entre las Aguas del Mera’" (p. 72). Tamén en Ambosores, nome de localidades regadas polo río Sor (en Mañón, Co, e Ourol, Lu): "Ambosores parece un plural, como si hubiera dos ríos Sor, pero solo hay uno, formado por la confluencia de varios ríos y arroyos a partir del Ambosores de Muras. La forma originaria del compuesto es sin duda *Ambas-Saure ‘Aguas-Sor’, imponiéndose por etimología popular en la forma actual el masc. de Sor y el pl. de Ambas con un doble proceso de nivelación. Este proceso estaba ya consumado en la mención inter ambos Soures, que es el actual Entrambosores (l. del Ambosores de Ourol), con aglutinación de la preposición como en Trambasmeras. El compuesto, nunca aludido hasta la cita de 1128, debió de formarse entre esta fecha y el año 1225, de donde se deduce que también aquí se conservaba ambas como apelativo en pleno siglo XII" (p. 73).

No ámbito peninsular hai moitas formacións semanticamente semellantes, sobre todo Entrerríos,  e tamén co uso do indefinido latino ambas (véxase AMBAS, AMBOS).

O adxectivo pode conservarse substantivado, co substantivo elidido, en gal. As Mestas (A Coruña, Ourense), ast. Mestas, ast. e cast. Las Mestas (Asturias, Cáceres), La Mesta (Albacete), Prados de la Mesta (Jaén). Nalgúns dos topónimos casteláns a motivación pode vir dada pola acepción ‘conjunto de reses de varios dueños o sin dueño conocido’ ou algo relacionado co gando e non pola concluencia das augas.

Ana Boullón:  "Ambasmestas", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 08-05-2025].
Fecha: 17/12/2024
5873
no-portugues

Coordenadas: -7.737255 42.457751

Las coordenadas en el estado español proceden del IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripción fonética
ˈamba̝sˈmesta̝s
Ensin provincia
Lugo
Población
Ensin datos

Xentiliciu y nomatos coleutivos

Xentiliciu/-os
Ensin datos
Pseudoxentiliciu/-os
Ensin datos

Antropónimos orixinaos pol topónimu

Apellíu
No ha generado apellido
Nome
Nun xeneró nome personal

Bibliografía específica

Nun hai bibliografía

Robla

Redaición: Ana Boullón

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyeutu I+D+I Toponomasticon Hispaniae ta financiáu pol MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación cuntó con una ayuda pa la consolidación ya estruturación d'unidaes d'investigación competitives de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Polítiques de privacidá
  • Polítiques de cookies
  • Contautu
-
-
-
-