Vés al contingut
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptastan

Zêzere

Zêzere

Tipoloxia o caracterització xeogràfica

Río
Idioma del topònim
Portugués

Étimo

UZEZAR
Incierto
Hidronímia » Corriente

Ámbito semántico

Hidronímia » Corriente

Resum general

Origem obscura, provavelmente de estrato não latino.

Aspectes geogràfics, històrics, administratius

Afluente da margem esquerda do rio Tejo (cf. CMP 1:25 000). A forma Zêzere também se encontra nos concelhos de Baião (Santa Marinha do Zêzere e ribeira do Zêzere) e de Ponte de Sor (Zêzere).

Información específica de étimo para este topónimo

Potamónimo que tem suscitado várias propostas, em grande parte, de teor especulativo.

Costa_DicCorPort, apoiando-se na Miscelânia de Miguel Leitão de Andrade (Andrade-Miscelanea p. 153-1630), aceita que o nome do rio “provém da árvore chamada zenzereiro, espécie de salgueiro, que abunda nas suas ásperas e alcantiladas margens”. Esta hipótese de Zêzere se dever a um fitónimo ainda é considerada atualmente. No DOELP, refere-se a forma zenzeiro (certamente por lapso, porque não se atesta noutras fontes) e apresentam-se também as formas zenzereiro e azereiro, que têm entrada no NDLP de Cândido de Figueiredo, o qual regista zenzereiro, zezereiro, azereiro, azareiro, todos vocábulos sinónimos como denominação da Prunus lusitânica (cf. DHLP s. v. azereiro). Assinale-se que o NDLP admite a influência de Zêzere sobre zezereiro; sendo assim, tornar-se-ia improvável que o hidrónimo se devesse ao nome da planta – a situação seria a inversa, portanto, com o nome próprio a interferir como hipercorreção.

Outros autores associam Zêzere a diferentes estratos, como se enumera no DOELP: David Lopes (Nomesárabes_Lopes) interpreta a atestação medieval Ozezar como *odzezar (árabe od- ‘rio’ e zezar, do berbere zēz ‘cigarra’), “[…] com acrescentamento de r (re) final, como em Alvaiázere, Tânger, a. Tângere, almíscar, etc.”, considerando que “[o] primeiro elemento veio a desaparecer por se confundir com o artigo português, como em Degebe por Odegebe” (Lopes 1968: 175); Adolfo Coelho (1909: 320) relacionava a expressão “o Zêzere” com um nome de rio – “Osecrus ou antes Osecerus”; Piel (1944: 385) fazia-o remontar à forma antroponímica Ozecarus; outros ainda sugerem a cognação com César. Refira-se que Moreira (1967: 136) inclui Zêzere entre “frutos do arabismo”, como Almargem (de al marj ‘prado’). Bascuas_Topon2002 (p. 205/206), pelo contrário, defendendo a hipótese paleoeuropeia, propõe que a atestação medieval Uzezar supõe um originário *Upsetiari , pelo que “este hidrónimo puede considerarse como el representante principal en el O. Peninsular de la raíz *ups- ‘agua’”.

É possível que o nome em apreço tenha sofrido várias interferências, as quais hoje dificultam a sua análise etimológica.  Contudo, as formas medievais, por exibirem o elemento o-, que ocorre também noutros nomes atestados desde a Antiguidade no território próximo (Ocelense, por exemplo, e o atual Ocreza, nome de um rio que corre no distrito de Castelo Branco), dão força a uma origem pré-latina. Em todo o caso, a etimologia deste potamónimo continua incerta.

Documentació històrica

Antiga i medieval

  • "deinde quomodo Uzezar intrat in Tagum" 1101 DMP I p. 14 (doc. falso)
  • "in flumen Ozezaris" 1122 DMP I: 77
  • "quomodo concludit Algia cum Unzezar" 1135 DMP p. 169
  • "quomodo currit aqua Uzezaris" 1165 DMP I p. 370
  • "usque flumen de Ozezar" 1166 DMP I p. 377
  • "usque ad fozem de Ozezar et inde per medium de Ozezar" 1169 DMP I p: 389
  • "in castello nostro de ozezar" 1174 PMH Leges p. 402
  • "quomodo uadit ipsam comeeiram interat ozezar et quomodo uadit ozezar intro in algia" 1204 PMH Leges, p. 528
  • "in africo per ozezar" 1206 PMH Leges p. 431
  • "como se vai direito a foz da ribeira de Tomar, que entra no Zezer" 1446-1448 Ordenações Afonsinas p. 403

Moderna

  • "ontem vos pareceo nos deviamos hoje ajuntar a dar húa vista a este nosso Zézere" 1629 Andrade_Miscelanea p. 575
  • "Zezere. A este rio chama Camões caudaloso" 1762 Castro_Mappa p. 10
  • "Zezere. — Nasce na serra da Estrella a 1 1/2l a S. O. de Manteigas" 1874 Baptista_ChorogModernaPt p. 101

Paisatge toponímic proper

Dornelas do Zêzere, Ferreira do Zêzere

Cognats i topònims relacionats

Zêzere (Santa Marinha do Zêzere, Baião, Porto), Zêzere (Ponte de Sor, Portalegre)

Carlos Rocha:  "Zêzere", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 09-12-2025].
Data: 07/12/2025
3288
portugues

Coordenades:-8.146566 39.888033

Les coordenades a l'estat espanyol procedeixen de l'IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripció fonètica
[ˈzezɨɾɨ]
Província
Castelo Branco – Coimbra – Leiria – Santarém
Població
Sin datos

Gentilici i renoms col·lectius

Gentilici(s)

zezerense

Pseudogentilici(s)
Sin datos

Antropónims originats pel topònim

Cognom
Zêzere
28 ocurrències
Font: Forebears

O apelido parece relacionar-se o potamónimo Zêzere, mas este denomina dois rios: o grande afluente do Tejo e um pequeno afluente do Douro. O apelido pode também encontrar motivação no topónimo Santa Marinha do Zêzere (Baião, Porto), nome da freguesia atravessada pelo rio ou ribeira do Zêzere.

Zêzere
Nom
No ha generat nom personal

Bibliografía específica

No hi ha bibliografia

Signatures

Redacció: Carlos Rocha

O rio Zêzere e a povoação de Dornes (Ferreira do Zêzere). Foto de Rui Pinto (blogue Viajar entre Viagens, 17/01/2022).

O rio Zêzere e a povoação de Dornes (Ferreira do Zêzere). Foto de Rui Pinto (blogue Viajar entre Viagens, 17/01/2022).

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidad
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-