Vés al contingut
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptastan

Estarrona / Eztarroa

Estarrona / Eztarroa

Tipoloxia o caracterització xeogràfica

Localidad
Idioma del topònim
Vasco

Étimo

*EZTARRO
Vasco
Onomàstica

Ámbito semántico

Hàbitat humà » Población
Onomàstica » Deantroponímico » Nombre personal

Resum general

Se trata probablemente de un topónimo con base *Eztarro, nombre personal de origen eusquérico, y el sufijo -ona de origen latino, convertido en -oa en lengua vasca, por caída de la nasal lenis en posición intervocálica. La acepción inicial del topónimo habrá sido 'la propiedad de *Eztarro'.

Aspectes geogràfics, històrics, administratius

Estarrona / Eztarroa pertenece a la Cuadrilla de Vitoria-Gasteiz / Vitoria-Gasteizko Kuadrilla y al municipio de la capital alavesa.

Información específica de étimo para este topónimo

Es este un topónimo un tanto especial que presenta en microtoponimia dos variantes eusquéricas principales, ambas con <z> y con <s> ante <t>, cambio éste (z -> s / – t) habitual especialmente en ciertas hablas (cf. Berroztegieta > Berrostegieta). Además de Estarrona de Estarronauidea 'el camino de Estarrona' de Lermanda de 1596 (Martínez de Madina, 2013: 471) y Eztarrona de Eztarrona aldea, Eztarronaldea 'lo de hacia Eztarrona' de la misma localidad de 1596, 1620, 1626, etc. (ibid., 473), tenemos la variante plenamente eusquérica Eztarroa en el topónimo Eztarroa aldea también de Lermanda en 1601, variante que muestra la caída de la nasal lene en posición intervocálica, típica del euskera (cfr. Aramaiona / Aramaio o Lejona / Leioa). La misma caída muestra la forma de 1607 Estarroara bidea 'el camino a Estarrona' de Otatza (ibid., 683).

La otra variante eusquérica ez Ezterna, con el acento en la segunda sílaba (ibid., 472). Del original Eztárrona (véase Knörr, 2000: 615) surgiría por asimilación *Eztérrona, y de aquí Eztérna por caída de la vocal postónica, y también Estérna, directamente de Eztérna o quizás a partir de Estárrona > *Estérrona.

Mártínez de Madina (2013) recoge otros topónimos que muestran variantes similares, a veces con alguna diferencia. Así, el topónimo Ezternaburu(a) de Krispiña y Zuhatzu (pp. 244, 804), se documenta durante el s. XVI como Ezternaburua o Ezterna burua, aunque en 1476 hay Esterna burua, con -st-, pero a partir del s. XVII lo más habitual es encontrar Estarronaburua, si bien las variantes mencionadas no desaparecen.

Junto a Eztarroa-Estarroa y Ezterna-Esterna se documentan tardíamente Eztorna- y Estorna- (Estornaburu, 1792; Eztornaburu, Estornaburu, 1916...), que parecen proceder de Eztarrona, Estarrona, o más exactamente de *Eztorrona, *Estorrona.

Knörr (2000: 615) escribe, pero sin seguridad, que el segundo elemento tal vez sea «el adjetivo on 'bueno'», pero no explica qué es el primero. En nuestra opinión se trata, como la mayoría de los topónimos en -ona (cast.) / -oa (eusk.), de un nombre de lugar con base antroponímica, que tendría que ser algo como *Eztarro, un nombre indígena no identificado, que estaría relacionado, en cuanto hace al sufijo, con los antropónimos documentados en la Edad Media Gaiztarro, Lazcarro, Munarro y Munarru (véase Salaberri y Salaberri, 2020: 29-30) que pueden estar dotados del sufijo -(a)rro que tenemos en el aquitano Hanarro, con base Hana- y también Hanna- (Gorrotxategi, 2018: 270 y 2024: 330).

En ese grupo estarían también los navarros *Urtarro y *Uztarro, bases respectivamente de los topónimos Ustárroz / Ustarrotz (Valle de Egüés / Eguesibar, Urtarroz en 1058 y 1259, Urtarrotz en 1229, Urtarroç en 1300...) y Uztarroz / Uztarroze (Roncal / Erronkaribar, Uztarroz en 1068, Uztarroz goyena en 1366...).

Es posible que *Eztarro –o una forma cercana– esté en la base de Estarruás, denominación de una pardina de Asún (Huesca), pero documentado como «lugar» en la Edad Media; el primer testimonio es Astarruase de 1041 (Vázquez Obrador, 2008: 85 y ss.).

Respecto al final del topónimo que estamos analizando, en Agurain / Salvatierra existió un despoblado que se suele documentar como Abitona, pero que en alguna ocasión encontramos en su forma eusquérica Abitoa (Abitoaco Petrala, 1513, Pozuelo, 2010: 375) o Abitua (1411, Goicolea, 1998: 164) y en composición como Abito-, con pérdida de la cuarta sílaba («Abito-sarria, término en el despoblado de Abitona», López de Guereñu, 1989: 19; 'la espesura de Abitona'), con base en el conocido antropónimo Avitus o Abitus (HE, EDH).

Documentació històrica

Antiga i medieval

Eztarrona (1025, García Andreva, 2010: 975)

Eçtarrona (1257, Rodríguez, 1989: 219)

Heztarrona (1295, Rodríguez, 1989: 439)

Estarrona (c. 1475, García de Salazar, 367 r.)

Esterna (Lermanda, 1481-86; Martínez de Madina, 2013: 471)

Estarrona (1499, Iñurrieta, 1983: 99, 100)

Moderna

Esterna (Lermanda, 1557; Martínez de Madina, 2013: 471)

la hermandad d'Eztarrona (1501, Pozuelo, 2010: 25)

Juan de Estarrona (1503, Martí, 1980, II, 241)

Estarrona (1551, Díaz Bodegas, 1998: 325)

Eztarrona (1551, Díaz Bodegas, 1998: 338)

Aztarrona (1572, López de Guereñu, 1989: 629)

Estarrona (1574, Fernández de Palomares, 2007: 173, 197)

Estarrona (s. XVIII, Gamiz; Goikoetxea, 1982: 34

Estarrona (1802, DRAH, vol. I, p. 263)

Estarrona (Madoz, 1845-1850, vol. 7, p. 590)

Esterna (Lermanda, 1932; Martínez de Madina, 2013: 471)

Paisatge toponímic proper

Aramaio

Abitona / Abitoa

Larraona / Larragoa

Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi:  "Estarrona / Eztarroa", 

en Toponimia del País Vasco y Navarra (PID2020-114216RB-C64), proyecto integrado en el Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/ 501100011033 

[consultado en 24-07-2025].
Data: 21/07/2025
7712
no-portugues

Coordenades:-2.748204 42.866972

Les coordenades a l'estat espanyol procedeixen de l'IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripció fonètica
es̺taˈrona / es̻ˈtaroˌa
Província
Araba / Álava
Població
58 (2024 https://www.araba.eus/elva/Nomenclator/ELVA5004NomCoc.asp)

Gentilici i renoms col·lectius

Gentilici(s)
Sin datos
Pseudogentilici(s)
Sin datos

Antropónims originats pel topònim

Cognom
Estarrona
95 ocurrències
Font: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Primer apellido estarrona lehen deitura

Estarrona
Cognom
Estarrona
67 ocurrències
Font: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Segundo apellido Estarrona bigarren deitura

Estarrona
Nom
No ha generat nom personal

Bibliografía específica

No hi ha bibliografia

Signatures

Redacció: Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi

Eztarroa herria hurbil samarretik ikusirik. Natalia Evseevaren argazkia.

Eztarroa herria hurbil samarretik ikusirik. Natalia Evseevaren argazkia.

Eztarroa ezkerrean eta erdian, eta Martioda eskuinean, Gasteizko Lakua auzotik ikusita. Patxi Salaberriren argazkia.

Eztarroa ezkerrean eta erdian, eta Martioda eskuinean, Gasteizko Lakua auzotik ikusita. Patxi Salaberriren argazkia.

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidad
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-