Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Torresandino

Torresandino

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Localidad
Municipio
Idioma do topónimo
Castellano

Étimo

TŬRRE
Latino
Hábitat humano » Edificacións
SINDINUS
Germánico
Deantroponímico » Nome persoal

Resumo xeral

Topónimo claro compuesto de torre y Sendino o Sandino, nombre del propietario o repoblador de la villa, en la que se alzaría la torre que le da nombre. El antropónimo tuvo cierta difusión en la Edad Media hispánica. Es de origen germánico. Aparecen variantes medievales del topónimo con la frecuente síncopa de /e/ de torre en la forma Tordesandino, pero al final triunfó la forma sin síncopa y con omisión de la preposición /de/, tanto por razones fonéticas (/d/ intervocálica, entre dos /e/) como morfosintácticas (frecuente omisión sin más de la preposición en compuestos de este tipo). 

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

Localidad y municipio de la comarca de La Ribera, al suroeste de la provincia de Burgos, en el valle del río Esgeva, a poco más de 30 km. de Aranda de Duero.

Información específica de étimo para este topónimo

Es interesante constatar que en el ejemplar original del Becerro de las Behetrías el topónimo aparece como Tor de Sandino, pero después se añadió al margen Oter de Sandino,en una especie de corrección del original. Esta grafía etimologizante que relaciona Tor- con otero tuvo cierta difusión durante unos siglos, pero no responde a la realidad del topónimo, como muestra perfectamente este caso, en el que nunca desapareció del todo la /e/ de torre. Convivieron durante siglos las formas Torredesandino y Tordesandino y prevaleció al final la forma sin síncopa, lo que garantiza la presencia de torre.Todas las demás copias del Becerro de las Behetrías traen la forma Tor de Sandino.

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "Iuxta Torre quem ferunt domno Sindino", 948, BecerroCardeña.
  • "..illam villam que dicitur Turris de Sandino...", 1204, DocMonHuelgas.
  • "...Arlanzon e Tordesandino..:", 1219, DocMonHuelgas.
  • "..uendo a uos, Pedro Martin de Torre de Sandino..:", 1227, DocMonHuelgas.
  • ...que viene de Çilleruelo e va a Tordesendino..:", 1286, DocMonHuelgas.
  • "...el arroyo que viene de Çilleruelo e a va Tordesendino..:", 1286, 1287, DocMonHuelgas.
  • "...al monesterio de Sancta Maria la Real en Burgos Tordesandino, Barrio...", 1289, DocMonHuelgas.
  • "...veedor de Tordesendino...", 1290, DocMonHuelgas.
  • "veedor de lo que el monesterio de Sancta Maria la Real de Burgos a en Tordesendino...", 1295, DocMonHuelgas.
  • "...Tiniebras, Çilleruelo de Hanniuequez, Tordesandino....", 1304,  DocMonHuelgas.
  • "Tor de Sandino. En el obispado de Bu[r]gos. Este logar es del monesterio de las Huelgas de Burgos", Merindad I, Merindad de Cerrato, ca. 1351, LBecerroBehetríasLeón (con posterioridad se ha anotado al margen Oter de Sandino), AGS, PARES.
  • "...la uilla que dizen Tordesandino...", 1369, DocMonHuelgas.
  • "...e Iohan Sanchez de Tordesandino...", 1379, DocMonHuelgas.

Moderna

  • "Torre Sandino", 1528, CPecheros.
  • "Executoria a pedimiento del concejo y v(ecin)os de la villa de Terradillos contra la v(ill)a de Torresendino...", Ejecutoria del pleito litigado por el concejo de Terradillos de Esgueva (Burgos), con el concejo de Torresandino, 1579, ARCHV, PARES.
  • "Executoria a pedim(ien)to...y de la villa de Torresandino...", Ejecutoria del pleito litigado por el concejo de Torresandino (Burgos), con el monasterio de Santa María la Real de las Huelgas, 1601, ARCHV, PARES.
  • "Torresandino", 1646, Vecindarios.
  • "En la villa de Torresandino...", 1752, CME, PARES.

 

 

 

Cognados e topónimos relacionados

No son muchos los casos, pero sín hallamos algunas otras apariciones en la toponimia hispánica del antropónimo Sandino o Sendino. Destaca de entre ellas la localidad y municipio  de Villasandino, en la misma provincia de Burgos, pero lejos de Torresandino (unos 77 km.). A este podemos añadir Valdesandino (La Vid y Barrios, también en Burgos), Peñasendino (La Pernía, Palencia), Sendín (Muelas del Pan, Zamora). Esta forma Sendín aparece con abundancia en Galicia y Asturias (así, por ejemplo, en A Arnoia, en O Corgo, etc.). 

E. Nieto Ballester:  "Torresandino", 

Toponimia de las zonas central, sur e insular atlántica PID2020-114216RB-C66,proyecto de investigación financiado por el Ministerio de Ciencia, Innovación y Universidades, integrado en el Toponomasticon Hispaniae. 

[consultado en 12-05-2025].
Data: 28/12/2024
5831
no-portugues

Coordenades:-3.90963642 41.82944454

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
toresan'dino
Provincia
Burgos
Poboación (INE)
576 (2023)

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)
Sen datos
Pseudoxentilicio(s)

cascón,-a

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Sandino
853 ocurrencias
Fonte: INE, consulta de 27/08/2024

No hallamos el apellido Torresandino, pero el antropónimo Sandino aparece este número de veces, relativamente escaso. 

Sandino
Apelido
Sendino
1604 ocurrencias
Fonte: INE, Consulta de día 28/08/2024.

La variante con vocalismo /e/ puede verse que dobla con creces la variante con /a/, la presente actualmente en Torresandino. Parece básicamente un apellido norteño, concentrándose la mayor frecuencia en Burgos-Palencia-Valladolid. No hay gran diferencia con la distribución de Sandino, aunque aparece en Galicia y Andalucía más aquel que este.  Véase también la distribución de Sendín que es la tercera variante que incluimos, pero la más frecuente.

Sendino
Apelido
Sendín
2049 ocurrencias
Fonte: Frecuencia y distribución del apellido Sendín, a fecha 28/08/2024
Sendín
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: E. Nieto Ballester

"Tor de Sandino. En el obispado de Bu[r]gos. Este logar es del monesterio de las Huelgas de Burgos", Merindad I, Merindad de Cerrato, ca. 1351, Libro Becerro de las Behetrías(con posterioridad se ha anotado al margen Oter de Sandino), AGS, PARES.

"Tor de Sandino. En el obispado de Bu[r]gos. Este logar es del monesterio de las Huelgas de Burgos", Merindad I, Merindad de Cerrato, ca. 1351, Libro Becerro de las Behetrías(con posterioridad se ha anotado al margen Oter de Sandino), AGS, PARES.

Tordesandino. Libro Becerro de lasa Behetrías. Copia de 1475-1499. Ca. 1351. ARCHV, PARES (si  anotación al margen y sin sustitución de la forma originaria Tor de Sandino).

Tordesandino. Libro Becerro de lasa Behetrías. Copia de 1475-1499. Ca. 1351. ARCHV, PARES (si anotación al margen y sin sustitución de la forma originaria Tor de Sandino).

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-