Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Esquíroz / Ezkirotz

Esquíroz / Ezkirotz

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Localidad
Idioma do topónimo
Vasco

Étimo

SCILUS
Latino
Onomástica

Ámbito semántico

Hábitat humano » Poboación

Resumo xeral

Es un topónimo basado en un nombre personal, probablemente en la variante *Scilo del documentado Scilus. El final procede del genitivo latino que indicaba aquí pertenencia. Es decir, se trata en origen de 'la propiedad, la tierra de Scilus'.

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

El concejo, próximo a la capital navarra, pertenece a la cendea de Galar.

Información específica de étimo para este topónimo

Está documentado el cognomen Esquilinus/na, procedente según Kajanto (1982 [1965]: 48) «from the hills and quarters of Rome». Este autor recoge también Squillus, Squillianus y Squillacius, y en Grecia tenemos «Esquilinus / mo[n]s // Aventinus mons» (EDH).

Sin embargo, para llegar a Ezkirotz necesitamos el nombre Scilus, que se documenta en la actual Hungría: Scilus Batonis f(ilius) (EDH), declinado por la tercera, es decir, es necesario pensar que en la base había algo como *(uīlla) Scilonis o *Scilonis (uīlla) 'la propiedad, la finca de Scilus', de donde, por evolución eusquérica, habrá salido *Ezkilõɦ̃ĩtz > *Ezkilõɦĩtz > *Ezkiloitz > Ezkirotz (véase Salaberri y Salaberri, 2020: 22; el orden de los cambios podría ser otro) pronunciado luego «a la castellana» como Esquíroz, con una s alveolar y la z interdental final típica de la lengua oficial aquí.

Otra posibilidad es pensar que, como en otras ocasiones, el final -(i)(t)z se había hecho independiente y se podía añadir a bases latinas y no latinas (véanse, por ejemplo, Auritz, Gasteiz e Ilurdotz), en este caso a *Ezkiro, que sería el resultado vasco de un *Scilo (o *Esquilo, con e- protética), variante del documentado Scilus.

Documentación histórica

Antiga e medieval

«Santio et suo germano Galindo Acenariz de Ezquiroz» (1002, Martín Duque, 1983: 32)

«...in Barbatain et uno casale in Ezquiroz» (1182, García Larragueta, 1957: 56)

«Orti Ossoa de Esquiroz» (s. XIII, García Larragueta, 1957: 109).

 «...de la carrera de Cordovieila ata la carrera que va de Pamplona at Eçquiroç» (1252, García Larragueta, 1957: 338)

«Peyta d'Ezquirotz» (1259, García Arancón, 2000: LIX)

Ezquirotz (1268, Felones, 1982: 664)

«...dayllende la puent d'Aceylla, afrontadas de la una part con la agoa que ua d'Aceylla enta Ezquirotz» (1330, Ciérbide y Ramos, 1998: 102)

Esquiroz (1350, Carrasco, 1973: 393)

Ezquiroz (1366, Carrasco, 1973: 558)

«En la villa de Ezq[ui]roz de pecha p[er]petua» (1411; AGN, registros de comptos, serie 1ª, nº 315, 19 v.)

Ezquiroz (1427, Idoate, 1979: 508)

Moderna

Ezquiroz (1512, 1513, AGN, registros de comptos, serie 2ª, nº 1, 8 r. y 18 r.)

«Johan Martiniz de Ezquiroz por tiempo rescebidor e despues oydor de los comptos reales» (1513, AGN, registros de comptos, serie 1ª, nº 541-2, 3 r.)

«En la villa de Ezquiroz deben de pecha taxados con los [...] del lugar desolado dezpilce» (1513, AGN, registros de comptos, serie 1ª, nº 541-2, 104 r.)

Ezquiroz (Cizur Menor / Zizur Txikia, 1588, 1591, 1593, 1597, 1598, 1606; Jimeno, 2010: 426, 439, 441, 443)

Camino d'Ezquiroz (Espartza, 1614; Jimeno, 2011: 146)

Ezquiroz, Pedro Simon de Ezquiroz (1625-26, AGN, registros de comptos, serie 1ª, nº 554, 63 r.)

Ezquiroz aldea 'lo de hacia Ezkirotz' (1723, 1837), Esquiroz celaya 'el llano, la playa de Ezkirotz' (1837, 1880), Esquirocelaya (1972), Eskirozelaia (ahora) (Cizur Menor / Zizur Txikia, Jimeno, 2010: 426, 432-433)

Ezquiroz bidea 'el camino de Ezkirotz' (1587, 1591, 1598 1606), Esquiroz bidea, Esquiroz vide, Esquiroz videa (1723, 1837), Esquiroz vide gaña 'lo de encima del camino de Ezkirotz', Esquiroz vide pea 'lo de debajo del camino de Ezkirotz', Esquiroz larrea 'el prado de Ezkirotz' (1837), Ezquiroz muga 'la muga de Ezkirotz (1587) (Cizur Menor / Zizur Txikia, Jimeno, 2010: 433).

Ezquiroz bidea (Galar, 1797; Jimeno, 2011: 247)

Ezquiroz bidea (Espartza, de 1695 a 1677, 1723; Jimeno, 2011: 157)

Camino de Esquíroz (Espartza, 1838, 1848; Jimeno, 2011: 146)

Esquirozaldea, Esquiroz aldecoa 'lo de hacia Ezkirotz' (Cordovilla / Kordoba, 1887; Jimeno, 2011: 126)

Paisaxe toponímica próxima

Artazkotz (Oltza, N)

Azotz (Ezkabarte)

Ilurdotz (Aranguren, N)

Olkotz (N)

Oskotz (Imotz, N)...

Cognados e topónimos relacionados

Ezkirotz (Esteribar, N)

Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi:  "Esquíroz / Ezkirotz", 

en Toponimia del País Vasco y Navarra (PID2020-114216RB-C64), proyecto integrado en el Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/ 501100011033 

[consultado en 09-05-2025].
Data: 26/02/2025
6952
no-portugues

Coordenades:-1.656591 42.775848

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
es̺ˈkiɾoθ / es̻ˈkiɾots̻
Provincia
Nafarroa / Navarra
Poboación (INE)
346 (2024 https://nastat.navarra.es/es/recursos/nomenclator)

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)

ezkiroztarra

Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Esquíroz
365 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Primer apellido Esquíroz lehen deitura

Esquíroz
Apelido
Esquíroz
335 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Segundo apellido Ezquíroz bigarren deitura

Esquíroz
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi

Elortz ugaldea eta Ezkirotz herria. Lidia Salaberriren argazkia.

Elortz ugaldea eta Ezkirotz herria. Lidia Salaberriren argazkia.

Ezkirozko pilota jokoa, plaza eta etxe batzuk. Lidia Salaberriren argazkia.

Ezkirozko pilota jokoa, plaza eta etxe batzuk. Lidia Salaberriren argazkia.

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-