Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta do dicionario
  • Resultados do proxecto
  • Bibliografía
  • Fontes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Arade

Arade

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Río
Idioma do topónimo
Portugués

Étimo

*ARADI
Incierto
Hidronimia » Corrente

Ámbito semántico

Hidronimia » Corrente

Resumo xeral

Origem obscura, talvez pré-latina, muito embora sua associação ao arabismo WADI nas atestações medievais tornem insegura a atribuição a estratos pré-árabes.

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

Rio que corre inteiramente no distrito de Faro. Nasce na serra do Caldeirão (ou do Mu) e desagua no Oceano Atlântico, com foz nas imediações Portimão (cf. CMP 1:25 000, folhas 558 – Salir-Loulé, 587 – São Bartolomeu de Messines, Silves, 595 – Silves, 594 – Mexilhoeira Grande, Portimão, 603 – Portimão).

Información específica de étimo para este topónimo

Segundo o DOELP, o potamónimo pode ter origem pré-romana, composto pelo elemento pré-céltico ara/are ‘rio’, e por outro elemento, sobre cuja proveniência se propõem duas hipóteses: o céltico du ‘preto’, “daí Aradu, tornado Arade, porque a terminação -e é característica de muitos topónimos meridionais: Silves, Sines, Sagres, etc.”; ou um radical adin, frequente nas inscrições do sul peninsular, que teria dado -ade, “com desnasalização da final por causa da acentuação grave”. De acordo com a hipótese do europeu antigo, BascuasHidron_2002 (p. 19) inclui Arade entre os potamónimos derivados da raiz indo-europeia *er/*or, ‘pôr em movimento’ e, por especialização, ‘correr, fluir’, raiz aparentemente monossilábica, em que o -a- de ara- constitui uma vogal de apoio à consoante precedente; a sequência -de é resultado da sufixação de -t, tal como ocorre em vários hidrotopónimos europeus, incluindo alguns da Galiza (Mendo < *Minetu, Areta). Nesta perspetiva, pode, portanto, propor-se que Arade compartilha com Arões (Viana do Castelo) o mesmo radical, embora estes os dois topónimos contrastem pelos sufixos. O nome do rio está atestado em documentos medievais por Oidaradi (ou Oydaradi), Widaradi e hudiaradi, formas com a particularidade de exibir variantes de ode-/odi-, resultante da adaptação romance do árabe WĀDĪ ‘ribeiro, vale’.

É de notar que o potamónimo Arade nem sempre parece ter designado todo o curso do rio. Na verdade, o nome está ausente das obras corográficas do século XVIII e, nas fontes do começo da segunda metade do século XIX, figura como nome de um ribeiro que corresponde ao curso alto do rio, nas imediações de São Bartolomeu de Messines.

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "Civitas in monte, quam Almadina vocant, habens aliam munitionem proclivem Rovalle descendentem ad conductus aquarum et cujusdam fluvii qui dicitur Widradi" 1189 DerNaval p. 17
  • "(meis molendina) de Oydaradi" 1266 PMH, Leges p. 706
  • "hereditatem meam quae fuit Roderici garsie in rriparia de hudiaradi" 1282 Chanc_Dinis, I, fl. 44 b apud DOELP
  • "Item mando se quiserem fazer a ponte en Oydarade" 1318 TestEcclPort p. 587

Moderna

  • "ribeiro de Arade que que nasce no citio do Malhão freguesia de S. Barnabé" 1758, MemParoq, vol. 23, n.º 136, p. 849-858
  • "Ribeira de Arade. — Nasce na F. de S. Bartholomeu de Messines" 1874 Baptist_ChorogModernaPt p. 143
  • "Arade – Rio do Algarve" 1930 Costa_DicCorPort

Paisaxe toponímica próxima

Ribeira de Arade, Foz do Arade

Cognados e topónimos relacionados

Talvez Arades, nome de uma ribeira que é afluente do rio Erges, que define a fronteira internacional, entre o distrito português de Castelo Branco e a província espanhola de Cáceres.

Carlos Rocha:  "Arade", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 14-05-2025].
Data: 26/11/2023
1072
portugues

Coordenades:(-8.52812 37.12879

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
ɐˈɾadɨ
Provincia
Faro
Poboación (INE)
Sen datos

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)
Sen datos
Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Non xerou apelido
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: Carlos Rocha

Rio Arade com ponte ferroviária de Portimão (https://pt.wikipedia.org/wiki/Rio_Arade#/media/Ficheiro:Ponte_Ferrovi%C3%A1ria_de_Portim%C3%A3o.jpg)

Rio Arade com ponte ferroviária de Portimão (https://pt.wikipedia.org/wiki/Rio_Arade#/media/Ficheiro:Ponte_Ferrovi%C3%A1ria_de_Portim%C3%A3o.jpg)

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-