Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta do dicionario
  • Resultados do proxecto
  • Bibliografía
  • Fontes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Ave

Ave

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Río
Idioma do topónimo
Portugués

Étimo

*AVE
Prerromano
Hidronimia » Corrente

Ámbito semántico

Hidronimia » Corrente

Resumo xeral

De origem pré-latina, é enquadrável na hidronímia de origem indo-europeia.

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

Rio que nasce na serra da Cabreira e desagua no Atlântico, junto de Vila do Conde (cf. CMP 1:25 000, folhas 58 – Salto, Montalegre, 57 – Póvoa de Lanhoso, 71 – São Torcato, Guimarães, 70 – Braga, 84 – Selho, Guimarães, 98 – Santo Tirso, 97 – Trofa, Santo Tirso, 96 – Vila do Conde).

Información específica de étimo para este topónimo

Atesta-se a forma latina Avus em PompMela_Choro (III, 10), a par de Avo, que poderia ter o genitivo hipotético *Avonis, cujo radical coincide com o gaulês avon, ‘rio’, assim apontando para uma origem pré-romana, possivelmente céltica (cf. DOELP). Guerra_1998, confirmando a atestação destas formas em Mela e em Ptolom_Geo (2, 6, 1), aponta o consenso que reúne a identificação de Avus/Avo com Ave. Essa relação foi salientada antes por Leite de Vasconcelos (LVasconcelos_1905, p. 35, n. 4 e Lições_LV, p. 322/323), que propõe que a forma Ave tenha origem no genitivo Avi ou tenha surgido por etimologia popular por analogia com ave, assinalando a existência da expressão Entre-ambas-as-Aves, “o sítio onde no Ave entra o Vizella ou Avizella (=Av-ic-ella), que tem a particularidade de atribuir a Ave o género feminino”.

Para Moralejo_HidronPrroman (p. 52), Avus e Ave procedem de “[…] *au-… o *H2eu-... ‘agua, fuente, río’, paleoeuropeo o céltico indistintamente”. Bascuas_Topon2014 (p. 112) atribui ao potamónimo português a mesma raiz – *aw(e) , *awed-, *awer- ‘humedecer, molhar, fluir’ –, também detetável nos hidrotopónimos Avia e Avión, da Galiza, e no moderno A-Ver-o-Mar (Póvoa de Varzim), topónimo que será “[…] continuación regular do acusativo de *Avō, *Avōnis, com -b- quizais por confusión co adx. bon”.

Trata-se, portanto, de um potamónimo de clara origem pré-latina e indo-europeia, ainda que não necessariamente céltica.

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "fluuntque per eos, Avus, Celadus" c. 40 d. C. PompMela_Choro III, 10
  • "Άυοῦ ποταμού έκβολαι" c. 150 d. C. Ptolom_Geo, 2, 6, 1
  • "prope riuulum haue" 870 PMH, Dipl. p. 3
  • "in ripa de Aue" 911 CODOLGA
  • "inter abe et aleste" 1056 PMH, Dipl. p. 244
  • "de flumine Avie" 1097 DMP, I p. 7
  • "discurrentibus aquis in Aue" 1134 DMP, I p. 160
  • "ad flumen Ave, per médium fluminis de Ave" 1136 DMP, I p. 174

Moderna

  • "O rio Auo tambem começa perto donde acaba: porque seu nascimento he acima de Guimarães, & vaise meter no mar junto de Villa de Conde." 1610 Leão_Descrição, p. 37
  • "Todos os Escritores, que desta muito notavel Villa escrevéraõ, a poem situada (como a vemos) entre os dous rios Ave, & Vizella" 1706 Costa_Corografia, p. 114
  • "Ave. Rio assim chamado, ou pela grande ligeireza de seu curso, ou pelas muitas aves de differentes especies , que se criaõ nas suas aprasiveis ribeiras." 1747 DicGeoCardoso p. 668
  • "Ave.— Nasce na serra de Cabreira, segundo João Baptista, chama-se junto ao nascente Ribeira da Lage, e segundo Carvalho nasce na fonte Ave, d'onde tirou o nome" 1874 Baptista_ChorogModernaPt, p. 38

 

Paisaxe toponímica próxima

Além de Riba de Ave, nome de uma freguesia do concelho de Vila Nova de Famalicão, conta-se Vizela, potamónimo e nome de uma cidade que é sede de município no distrito de Braga. As atestações medievais de Vizela, sob formas como Avizella ou Avicella (cf. DOELP), indicam tratar-se de um diminutivo romance de Ave, por sufixação de -cela (cf. Búa_ToponimiaPrelatina).

Cognados e topónimos relacionados

Riba de Ave (V. N. Famalicão, Braga), Vizela (Braga), Avia (Ourense), Ribadavia (Ourense), Avión (Ourense).

Carlos Rocha:  "Ave", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 14-05-2025].
Data: 24/01/2024
2610
portugues

Coordenades:-8.399918 41.384511

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
[ˈavɨ]
Provincia
Braga
Poboación (INE)
Sen datos

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)

avense

Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Ave
4 ocurrencias
Fonte: Forebears
Ave
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: Carlos Rocha

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-