Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Batres

Batres

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Localidad
Municipio
Idioma do topónimo
Castellano

Étimo

PĂTRE
Latino
Deantroponímico » Nome persoal

Resumo xeral

Se trata de un topónimo de extraordinaria dificultad. Esta dificultad emana principalmente de que disponemos desde antiguo de una sola forma, igual a la actual, siendo las variantes tan solo variantes gráficas, no fonético-morfológicas, y de que el topónimo, a nuestro conocimiento, está casi totalmente aislado. Se ha hallado, consultando por todo el territorio español, algunos escasos paralelos que podrían mostrar la existencia de un sustantivo batre, vatre (véase más abajo el apartado "cognados"), pero parece que estos topónimos deben de tener otro origen o bien ser, en algún otro caso, traslado del topónimo madrileño por su aplicación antroponímica.
Así las cosas, y solo a título de posibilidad, cabría considerar la posibilidad de ver en este topónimo un nombre personal, de propietario, a partir del sustantivo latino PATER, PATRIS, "padre", en caso genitivo,  PATRIS, "de Padre". La utilización de este sustantivo como antropónimo, como nombre personal, está bien documentada y cuenta con paralelos claros, aunque escasos, en territorio castellano, como es el caso de Torrepadre.  La sonorización de /p/ en /b/ y el mantenimiento de la /t/ sin sonorizar podría ser atribuido su presencia en territorio con evolución fonética mozárabe o bien al influjo del árabe. Hay paralelos claros de todo ello en topónimos del mismo grupo etimológico, como Baterno, en Cáceres, procedente del latín PATERNUS, también antropónimo. El topónimo, de esta manera, significaría en origen "de Padre", estando elidido, como tantas otras veces, un sustantivo, que podría ser "villa", "torre", "campo" o similar. 

Esta hipótesis debe ser considerada muy provisional, a la espera de nuevos datos que la corroboren o bien apunten en otra dirección.

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

Localidad y municipio de la región de Madrid, en el sur, a unos 45 km. de la capital:, ya cerca del límite con la provincia de Toledo. El municipio es atravesado de norte a sur por el Guadarrama. 

Información específica de étimo para este topónimo

Encontramos alguna variante formal en el caso de Bathles, del siglo XII, y de Bastres, ya en el siglo XVII. La primera debe de ser un error de copia y la forma del siglo XVII, en Vecindarios, es muy tardía en relación a la unanimidad de las formas precedentes, que son decenas. Se han relacionado solo unos casos y la unanimidad es total.

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "...in hereditatem donamus: Sanctam Mariam, videlicet, et Bathres, et sicut vadit...", 1136,  DocSegovia.
  • "...Sanctam Mariam et Bathles et sicut de partit illa carrera que vadit de Ulmis ad Magerith...",1136-1157, DocSegovia.
  • "...e Morata e Batres...", 1457, CDCuéllar.
  • "..om(br)es buenos del lugar de Batres..", Amparo en la posesión de la dehesa del Endrinal, ribera del río Guadarrama, a favor del concejo de Batres, 1488,  AGS, PARES.

Moderna

  • "Batres" ca. 1517, Vocabulario_Colón.
  • "Batres", 1579, RelacionesTopográficas.
  • "...de la villa de Batres...", 1619,  ARCH, PARES. 
  • "Bastres", 1646, Vecindarios.
  • "En la villa de Batres...", 1753, CME, PARES.

 

Cognados e topónimos relacionados

Como se ha señalado más arriba son pocos los topónimos que podrían  tener un origen común último con Batres. Se trata de casos muy aislados que parecerían mostrar un sustantivo batre, vatre como Valdebatre (Sotresgudo, Burgos), Vatrehondo (Tubilla del Agua, Burgos), El Batre (Villarejo de Montalbán, Toledo), Batreciego (Pomar de Valdivia, Palencia), al que, sin embargo, no somos capaces de atribuir origen y significado, por lo que consideramos que deben de tener otros orígenes. 
Si la hipótesis apuntada más arriba para el origen del topónimo madrileño fuese correcta sí sería cognado directo el topónimo ya apuntado Torrepadre (Burgos), así como otros señalados en esa voz, como Valdompadre (Palencia, Burgos, León), y también podría relacionarse Baterno (Cáceres) por las razones señaladas.

E. Nieto Ballester:  "Batres", 

Toponimia de las zonas central, sur e insular atlántica PID2020-114216RB-C66,proyecto de investigación financiado por el Ministerio de Ciencia, Innovación y Universidades, integrado en el Toponomasticon Hispaniae. 

[consultado en 14-05-2025].
Data: 17/12/2024
3901
no-portugues

Coordenades:-3.92356386 40.21091034

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
'batres
Provincia
Madrid
Poboación (INE)
1872 (2023)

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)

batreño,a

Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Batres
1330 ocurrencias
Fonte: INE, consulta de 22/01/2024

Apellido relativamente escaso. Parece apreciarse una concentración donde esperaríamos, tratándose de nuestro topónimo, esto es, en Madrid y Toledo. Hay algunas apariciones, escasas, en otras zonas del territorio nacional, pero debe de atribuirse a movimientos poblaciones más o menos recientes. Los datos, por ende, parecen apoyar que es el municipio actual de Batres, al sur de Madrid, el origen probablemente único, del apellido.

Batres
Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: E. Nieto Ballester

Castillo-fortaleza de Batres (Fuente: Wikicommons).

Castillo-fortaleza de Batres (Fuente: Wikicommons).

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-