Pasar al contenido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptastan

Treviana

Treviana

Tipología o caracterización geográfica

Municipio
Idioma del topónimo
Castellano

Étimo

*TREBIANA
Latino
Onomástica » Deantroponímico

Resumen general

El topónimo deriva del antropónimo latino Trebianus, cognomen que se le dio, con toda probabilidad a una villa. Trebianus deriva de Trebius, nomen muy difundido por todo el Imperio Romano, que también se documenta en Cádiz: C. Trebio Trebiano (CIL II, 1681),. 

Aspectos geográficos, históricos, administrativos

Treviana está situada en la depresión del Ebro, en la margen izquierda del río Ea o Aguanal que desemboca en el río Tirón, afluente del Ebro, a 586 s.n.m. y a 56 km. de Logroño. Limita al norte con Foncea, al este con Cuzcurrita, al oeste con Valluércanes y al sur con Tormantos.

Por el nombre hay que deducir que el lugar fue ocupado en época romana; se han encontrado restos de una calzada que uniría la villa con la via 32, y también un as romano. Se documenta a partir del siglo X y su población creció hasta alcanzar los 1217 habitantes en 1900. A partir de 1950 fue perdiendo población de manera progresiva.

 

Información específica de étimo para este topónimo

De Treviana dice Alarcos “quizá propiedad de un germano Drebs” (Alarcos 1950, 487), lo que repite Sánchez Vidal, añadiendo la alternativa de un antropónimo gótico, Drebi, para el que remite a Jungfer (Sánchez Vidal 1972, 22).

Ranz y López recogen estas dos propuestas y añaden otras dos: una secuencia Trep-ana (= catarata) que desechan, y otra que contendría un nombre personal, el del propietario, para el que asumen la hipótesis de González Bachiller: Trebellius, después Trebellianus (RanzyLópez 2002, 70-71).

Ignoramos dónde documentaron dicho nombre germánico  Alarcos y Jungfer. No es gótico, porque no hay ningún nombre hispano-gótico que comience así (Piel-Kremer, 1976, 113-114). Tampoco podría ser franco porque en el 903, antes de la difusión de los nombres francos por el camino de Santiago, ya se documenta Trepiana, como registra el propio Alarcos. Excluido un nombre germánico como primer componente del topónimo, hay que buscar un nombre latino, porque era habitual que las villae de los romanos tuvieran el nombre del propietario seguido del sufijo –ana.  

El único nomen, recogido por Solin-Salomies, cuyo cognomen podría haber originado Treviana es Trebius, cognomen Trebianus (Solin-Salomies 1988, 190 y 413). Hemos mencionado ya a C. Trebio Trebiano (CIL II, 1681). Pero en la antigua Celti (hoy Peñaflor, provincia de Sevilla) también se documenta un Trepii (genitivo) (cf. EDCS, 38800261), y en Roma Trepios (EDCS, 70900131). Las formas medievales Trepeana y Trepiana postularían una “villa Trepiana”, que en la Edad Media habría devenido en Treviana, pero, como este nombre no está documentado, se puede postular una derivación del cognomen Trebiana, que los escribanos medievales no conocieron y que latinizaron con la forma Trepeana/Trepiana. Lingüísticamente es más explicable la evolución desde Trepiana por sonorización de la sorda, pero como en Trevijano tenemos un antropónimo Trebelliano, que ha conservado la bilabial latina, puede inferirse que en Treviana habría sucedido lo mismo.

 

Documentación histórica

Antigua e medieval

"Offerimus et confirmamus monasterios nostros proprios pernominatos, id est: Sancta Maria de Fresnu et Sancti Andres de Trepiana", 903/873, /node/494, doc. 396.

"Donamus ad baselicam S.Emiliani ...in Trepiana tercia parte", 1028, /node/494, doc. 557.

"Et de confirmatione vinearum qui sunt in Trepeana", 1049, /node/494, doc. 303.

"Ego Iohannis Pelaez et uxor mea Guntrueda damus casas nostras in Trepiana, 1058  /node/494, doc. 399.

"De casas et palacium in Trepeana. Ego Michael de Trepeana, qui hanc mercacionem volui fieri ....In Trepeana, una serna de domna Urraca, 1081,  /node/494, doc. 397.

"Sanctum Andream de Trepiana cum sua pertinentia" 1052-1054, /node/493, doc. 13.

"Sanctum Andream de Trepeiana", 1155, /node/493doc. 186.

"Do beato Emiliano... domum uam quem summo labore ego in Trepeana funditus fundavi", 1162, /node/493, doc. 211.

"Urraca Garciez mulier de Sanz Diaz de Trepeana", 1183, /node/4083, doc. 57.

"testis Iagove de Trepeana", 1195, /node/4083, doc. 75.

Moderna

Tripiana, con 148 pecheros, es el nombre del Censo de 1528 (CPecheros, I, 56); Como Trebiana lo registra Ensenada (CME), con 109 vecinos;  Treviana en Govantes (DicGovantes, pg. 195-96) y en Madoz (DicMadoz, s.v.).

José Luis Ramírez Sádaba:  "Treviana", 

en Toponimia de Aragón, Cantabria y La Rioja (PID2020-114216RB-C63), proyecto integrado en el Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. https://toponhisp.org/

[consultado en 01-06-2025].
Fecha: 17/05/2025
5987
no-portugues

Coordenadas: (-3.052826 42.556577

Las coordenadas en el estado español proceden del IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripción fonética
tɾe'bjana
Provincia
La Rioja
Población (INE)
145 (2021)

Gentilicio y apodos colectivos

Gentilicio(s)

trevianés

Seudogentilicio(s)
Sin datos

Antropónimos originados por el topónimo

Apellido
No existe el apellido Treviana
Nombre
No ha generado nombre personal

Bibliografía específica

No hay bibliografía

Firmas

Redacción: José Luis Ramírez Sádaba

Vista panorámica de Treviana. Tomada de la página web del Ayuntamiento.

Vista panorámica de Treviana. Tomada de la página web del Ayuntamiento.

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidad
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-