Galbárruli
Tipología o caracterización geográfica
Étimo
Resumen general
Galbárruli es la evolución del topónimo formado por dos apelativos de origen vasco: Galbar 'calvo/raso' y uri 'población'
Aspectos geográficos, históricos, administrativos
Galbárruli es un municipio situado en la depresión del Ebro, al noroeste de la provincia de La Rioja, a 656 m.s.n.m. y a 62 km. de Logroño. Linda al norte con Miranda de Ebro (Burgos), al este con Villalba de Rioja, al sur con Sajazarra y al oeste con Cellorigo (ambos en La Rioja).
Galbárruli aparece con esta denominación en el Fuero de Cerezo de 1151. Al municipio de Galbárruli pertenece la aldea de Castilseco, En uno de los textos medievales se menciona de “dehesa de Baranzu” que se conserva actualmente como término de Castilseco: cf. Baranzo en /node/5272: s.v. y la documentación histórica. Sin embargo no alcanzó un desarrollo notable, según puede comprobarse en el Censo de 1528, y, aunque en 1790 fue una de las localidades fundadoras de la Real Sociedad Económica de La Rioja, no rebasó los 260 habitantes, iniciando un declive a partir de 1960 que llega hasta la actualidad.
Información específica de étimo para este topónimo
El topónimo está formado por dos apelativos: 'galbar', que en vasco significa 'calvo, raso' y '(h)uri', que en el mismo idioma significa 'población'. Por un fenómeno fonético bastante habitual la -r- de 'uri' se convirtió en -l-. Es (o era) frecuente en la Rioja Baja este fenómeno en el habla popular, de manera que se decía "filmar" por "firmar", e incluso "hilmar" por "apoyar firme". Probablemente, en esta zona de la rioja Alta, limítrofe con la provincia de Burgos, se producía un fenómeno similar, que acabó consolidándose en Galbárruli.
Documentación histórica
Antigua e medieval
"Et in Galvarruri sunt duos solares et dimidium…. Alia terra de suso et alia terra iuxta defesam de Galvarruri, et iuxta de defesa de Baranzu…. Alia terra in illo otero de Galvarruri, circa terram Sancie Iohannis, 1189" /node/494, doc. 660.
Moderna
En el Censo de 1528 Galbárrili registra 16 pecheros (/node/3154). Madoz no lo registra (/node/352). En el Censo de Aranda, /node/5994 Galbárruli pertenece a la diócesis de Calahorra y cuenta con 107 vecinos. Ensenada /node/354 registra Galbárruli en la provincia de Soria con 30 vecinos y 1 clérigo.
en Toponimia de Aragón, Cantabria y La Rioja (PID2020-114216RB-C63), proyecto integrado en el Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. https://toponhisp.org/