Ir o contido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta do dicionario
  • Resultados do proxecto
  • Bibliografía
  • Fontes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Leiro

Leiro

Tipoloxía ou caracterización xeográfica

Concello
Idioma do topónimo
Galego

Étimo

*LARIA
Prerromano
Oronimia

Resumo xeral

Parece corresponderse co substantivo leiro 'leira pequena', masculino de leira, esta probablemente con orixe no céltico *PLARIA > laria (DCECH s.v. Glera), coa caída do P- característica das linguas celtas, que debe conter a raíz indoeuropea pelǝ-, plā- 'ancho e plano' (IEW, pp.805-807).

Aspectos xeográficos, históricos, administrativos

No Antigo Réxime as actuais parroquias do concello pertenceron ás xurisdicións de Gomariz, San Clodio do Ribero, Veiga e Carballeda e Castro Cavadoso. A parroquia de Leiro (San Pedro) non se creou ata 1956; ata aquel momento os lugares de Leiro Grande e Leiro Pequeno pertencían á de Lebosende (San Miguel), aínda que Leiro Grande era a capital do concello chamado Leiro, constituído en 1836 (FrutosFdezRibeiro, 2013: 164).

Información específica de étimo para este topónimo

Carlos Búa cre que non hai certeza sobre o étimo, apoiándose en que na raíz indeuropea non está presente a idea de división ou parcelación, que considera fundamental na palabra leira. Por iso propón outras orixes coma que estea emparentado co alemán Gleis 'vía' (alemán med. geleise) ou co xermánico occidental *lairo,(<loisā́ 'marca, risco no chan, suco'), que non obstante non subsistiu en ningunha lingua xermánica. A esta hipótese hai que apoñer que leira é palabra temperá e moi frecuente en textos medievais e que non se teñen en conta outros posibles topónimos da mesma familia léxica coma os galegos Lareo (Vila de Cruces, Po) ou Laredo (Redondela, Po), para os que é difícil xustificar un ditongo no étimo. 

Tampouco se pode descartar unha orixe hidronímica, tamén prerromana, e que este topónimo Leiro estea emparentado con hidrotopónimos como o río Leira, en Valdeorras, ou o Lérez, en Pontevedra (DAG, s.v. Leira).

Leiro parece unha forma de creación romance a partir de leira.

Non son cognados os topónimos Llera e derivados (Llerena, Llerana, Llerosa) que proveñen do  latín glarea 'grava, cascallo', étimo que Corominas tamén apunta, cremos que incorrectamente, para o substantivo galego e portugués leira 'terra de labranza'. 

Documentación histórica

Antiga e medieval

  • "Rodericus Fernandi, miles de Leiro" 1260 CDMelón
  • "essas mías cassas da Fonte de Leyro con seu tarreo" 1284 CDSClodioRibeiro
  • "Roy Gomes, clérigo, morador en Leyro" 1401 CDSClodioRibeiro

Moderna

  • "Monasterio de San Clodio con Bartolomé Rodríguez, Pedro da Reguenga y consortes, sobre las casas de Leiro Grande" 1595 ARG
  • "alcalde constitucional de Leiro" 1840 ARG

Paisaxe toponímica próxima

 

 

Cognados e topónimos relacionados

Ademais do deste lugar, parroquia e concello, Leiro é nome de catro parroquias en Abegondo (Co), Miño (Co), Rianxo (Co) e Ribadumia (Po) e de dous lugares, un na devandita parroquia de Leiro (Miño, Co) e outra en Cervás, (Ares, Co). Tamén se rexistra en plural: Os Leiros (Dordaño, Cesuras, Co). O feminino (A) Leira e (As) Leiras, ás veces con aditamentos (de Abaixo, de Arriba, Longa, Chá...) é máis abundante e tamén o encontramos en Portugal.

En Galicia ten outros cognados que son formas derivadas ou compostas como Leiradiño, Leirado, A Leireta, A Leiriña, Leiromeán, O Leirón e Leirou e tamén en Portugal Leirada, Leiradas, Leiradela, Leiradelo, Leirados...

Luz Méndez:  "Leiro", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 11-05-2025].
Data: 08/01/2024
3045
no-portugues

Coordenades:-8.125677 42.369462

As coordenadas no estado español proceden do IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcrición fonética
ˈlejɾo̝
Audio
Provincia
Ourense
Poboación (INE)
1522 (2022)

Xentilicio e alcumes colectivos

Xentilicio(s)

leirense

Pseudoxentilicio(s)
Sen datos

Antropónimos orixinados polo topónimo

Apelido
Leiro
1085 ocurrencias
Fonte: Cartografía dos Apelidos de Galicia

Os foco do apelido parecen non só este concello, senón varios dos lugares chamados Leiro.

Nome
Non xerou nome persoal

Bibliografía específica

Non hai bibliografía

Sinaturas

Redacción: Luz Méndez

O proxecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado polo MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. A presente aplicación contou cunha axuda para a consolidación e estruturación de unidades de investigación competitivas da Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-