Passar para o conteúdo principal
Voltar a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acesso investigadores
esglcaeupt-ptast

Ciáurriz / Ziaurritz

Ciáurriz / Ziaurritz

Tipologia ou caracterização geográfica

Localidad
Idioma do topónimo
Vasco

Étimo

ZIHAURRI
Vasco
Fitonímia

Ámbito semántico

Habitat humano » Povoação
Fitonímia

Resumo geral

Ziaurritz es un fitotopónimo basado en el nombre zihaurri 'yezgo' (Sambucus ebulus) al que se le ha añadido, aparentemente, el sufijo locativo-abundancial -tz(e), pero, como se puede observar en la documentación, la vocal aparece únicamente en 1090, en un texto escrito en latín, por lo que «in Ciaurrice» podría interpretarse como un ablativo, es decir, sería una forma de Ziaurritz latinizada, dado que en el resto de testimonios el topónimo acaba siempre en consonante. La acepción originaria era 'lugar donde abunda el yezgo'.

Informação específica de étimo para este topónimo

Parece que Ziaurritz está relacionado directamente con Ziordia, localidad de Burunda (N), es decir, que ambos tienen el nombre zihaurri o su variante ziorri (AV, entradas 612 y 613) en la base, aunque los sufijos son diferentes: el abundancial o locativo-abundancial -itz o -tz(e) en el caso del topónimo que aquí nos ocupa, y el también abundancial o locativo-abundancial -di en el de la localidad de Burunda, a pesar de los reparos que los autores del EHHA ponen (véanse las entradas zur 'materia', 'madera' y zigor 'vara', 'palo'). La forma Çuordia, Çuhordia en la que se basan dichos autores habrá salido tal vez, por metátesis vocálica, de Çiorduya, variante muy bien documentada, con -duia (de -doia), si bien se podría partir de alguna otra de las variantes (ziaurre, ziaurdi, zinurri, ziraurri, ziorri, zigorri, zenaorri, zeaurri; véase DGV/OEH) de zihaurri.

En el año 957 Ciaorriz era el nombre de un monasterio de la capital navarra: «Ergo concedimus [...] monasterium reliquiis Sancte Crucis consecratum de Ciaorriz, in Pampilona, cum terris, vineis, ortis [...]» (Ubieto, 1976: 89). Mitxelena (1956: 175) dice que en la documentación encontramos ao en lugar del moderno au «en casos como Ciaorriz (CSM 21, año 927), hoy Ciaurriz (Navarra), en 1092 Ciaurrice», pero el Ciaorriz de 957 no es la localidad de Odieta, sino, como se ha dicho, la denominación de un monasterio de la capital navarra. En la actualidad Ziaurri(t)z es también el nombre de un término de Laquidáin / Lakidain (Aranguren, N, NTEM 37: 61).

Otro de los cognados de Ziaurritz es Ziortza (Ziortza-Bolibar, B), Cenarruza en castellano, procedente de Zinaurritza. Mitxelena (1956: 172), cuando habla de los cambios que en composición las vocales finales del primer elemento han experimentado, «debidos probablemente a un desplazamiento del acento», dice que «algunas formas populares hacen pensar que pudo estar localizado en la segunda sílaba y ser suficientemente fuerte para determinar la pérdida de la sílaba postónica: Eaurta, oficial Jaurrieta (Navarra), Ziortza, oficial Cenarruza (Vizcaya), doc. Cinaurriza (CSM 247, año 1082), etc.». Sobre este último nombre véanse Irigoien (1972: 210-211) y Salaberri (2001).

En el caso de Ziaurritz, el mayor problema nos parece determinar si el sufijo es -tz(e) (véanse las entradas Askartza e Ibiltzieta) o, como parece, únicamente -itz también abundancial o locativo abundancial, presente por ejemplo en Artaitz (localidad del valle de Unciti / Untzitibar, N), topónimo este que nunca presenta en la documentación -e final, a pesar de que lo encontramos por primera vez ya para 1181. Compárese con Artitza, nombre de un despoblado de Otxobi (Cendea de Itza, N), documentado también como Arteiça (Jimeno, 2014: 128; cfr. Oteitza, localidad de Navarra y fitotopónimo que se repite).

Documentação histórica

Antiga e medieval

«Lupo Acenariz in Ciaurrice» (1090, Goñi, 1997: 71)

«senior Garcia Sanciz de Ciaurriz e de Elisors» (1100, Goñi, 1997: 100)

«...frater don Oxoa de Ciaurriz» (1180, García Larragueta, 1957: 55)

Ciaurriz (s. XIII, García Larragueta, 1957: 118)

Ciaurriz (1268, Felones, 1982: 668)

Ciaurriz (1350, Carrasco, 1973: 397)

Ciaurriz (1366, Carrasco, 1973: 564)

Çiaurriz (1366, Carrasco, 1973: 534)

don Ochoa de Ciaurriz, Miguel de Ciaurriz, Aparitio de Ciaurriz (Pamplona / Iruñea, 1366; Carrasco, 1973: 541)

Garcia de Ciaurriz (Pamplona / Iruñea, 1366; Carrasco, 1973: 547)

Guillem de Çiaurritz (Pamplona / Iruñea, 1375; García Larragueta, 1976: 121)

Moderna

Ciaurriz (1508, AGN, registros de comptos, serie 1ª, nº 535, 59 r.)

«...pieça de Sanchotena de Ciaurriz» (1608, AGN, pr. de Huarte / Uharte, 42, M. de Sorauren)

Çiaurriz, «Miguel de Ciaurriz de la cassa de Laborarirena vezino del lugar de Ciaurriz» (1609, AGN, pr. de Huarte / Uharte, 42, M. de Sorauren)

Ciaurriz, Fermin de Çiaurriz, Miguel de Ciaurriz, Adame de Ciaurriz (1625-26, AGN, registros de comptos, serie 1ª, nº 554, 32 r.)

Ziaurrizbidea 'el camino de Ziaurritz' (Erripa, 1708; NTEM 50: 206)

Ziaurrizaldea 'lo de hacia Ziaurritz' (Erripa, 1709; NTEM 50: 206)

«Ziaurriz....16 (fuegos)» (Aoiz de Zuza, 1797-1803, 2 v.)

«Ciaurriz, l[ugar] del valle de Odieta [...] al e[ste] de Anocibar, y al o[este] de Ripa-Guendulain sobre la izquierda del riachuelo que viene corriendo de s[ur] á n[orte] por Anocibar» (DRAH, I, 1802: 210)

Ciarrizaldea (Erripa, 1835; NTEM 50: 206)

«Ziaurritzen bastante bien oañik, beño len, aunditzeki geiao» 'En Ziaurritz bastante bien todavía, pero antes, mucho más' (actual; Martin Elizondo, Latasa Odieta; Camino, 2004: 244)

Cognatos e nomes de lugares relacionados

Ziaurri(t)z (microtop. de Laquidáin / Lakidain, Aranguren, N)

Ziaurritza (Ciaurriçca, sic, microtop. de Leoz / Leotz, Valdorba / Orbaibar, N, en 1629)

Ziaurritzea (Ziaurrizea, microtop. de Aranguren, N, en 1716)

Ziaurridia (Ciaurridia, microtop. de Adios, Valdizarbe / Izarbeibar, N, en 1598)

Ziaurridoia (Ziaurridoya, microtop. de Lumbier / Irunberri, N, en 1702), Ziaurriduia (Ciaurriduya en 1708)

Ziordia (localidad de Burunda, N)

Ziortza (Ziortza-Bolibar, localidad, B)

Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi:  "Ciáurriz / Ziaurritz", 

en Toponimia del País Vasco y Navarra (PID2020-114216RB-C64), proyecto integrado en el Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/ 501100011033 

[consultado en 14-05-2025].
Cerca: 21/08/2024
5798
no-portugues

Coordenadas: -1.637564 42.928772

Las coordenadas en el estado español proceden del IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripción fonética
ˈs̻jau̯rits̻ / ˌs̻jau̯ˈrits̻ / ˈθjau̯riθ
Província
Nafarroa / Navarra
População
82 (2024 https://nastat.navarra.es/es/recursos/nomenclator)

Gentilíco e apelidos colectivos

Gentílico(s)

ziaurriztarra

Pseudogentílico(s)
Sem dados

Antropónimos originados pelo topónimo

Apelido
Ziaurritz
15 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Primer apellido Ziaurritz lehen deitura

Ziaurritz
Apelido
Ziaurritz
5 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Segundo apellido Ziaurritz bigarren deitura

Ziaurritz
Apelido
Ciáurriz
373 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Primer apellido Ciáurriz lehen deitura

Ciáurriz
Apelido
Ciáurriz
338 ocurrencias
Fonte: https://www.ine.es/widgets/nombApell/index.shtml

Segundo apellido Ciáurriz bigarren deitura

Ciáurriz
Nome
Não gerou nome pessoal

Bibliografia específica

Não há bibliografía

Assinaturas

Redação: Patxi Xabier Salaberri Zaratiegi

Ziaurrizko sartzea: zubia, eliza eta zenbait etxe. Patxi Salaberriren argazkia.

Ziaurrizko sartzea: zubia, eliza eta zenbait etxe. Patxi Salaberriren argazkia.

Ziaurrizko etxeak: eskuinaldeko lehena Jauregia izenekoa da. Patxi Salaberriren argazkia.

Ziaurrizko etxeak: eskuinaldeko lehena Jauregia izenekoa da. Patxi Salaberriren argazkia.

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidade
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-