Leiro
Tipología o caracterización geográfica
Étimo
Resumen general
Podería corresponderse co substantivo leiro 'leira pequena', masculino de leira, esta con orixe no céltico *PLAREA (MoralejoÁlvarez_2014, 382), que talvez contén a raíz indoeuropea pelǝ-, plā- 'ancho e plano' (IEW, pp.805-807).
Aspectos históricos y administrativos
No Antigo Réxime as actuais parroquias do concello pertenceron ás xurisdicións de Gomariz, San Clodio do Ribero, Veiga e Carballeda e Castro Cavadoso. A parroquia de Leiro (San Pedro) non se creou ata 1956; ata aquel momento os lugares de Leiro Grande e Leiro Pequeno pertencían á de Lebosende (San Miguel), aínda que Leiro Grande era a capital do concello chamado Leiro, constituído en 1836 (FrutosFdezRibeiro, 2013: 164).
Información específica de étimo para este topónimo
Non se pode descartar, non obstante, unha orixe hidronímica, tamén prerromana, e que este nome estea emparentado con hidrotopónimos como o río Leira, en Valdeorras, ou o Lérez, en Pontevedra (DAG, s.v. Leira).
Leiro parece unha forma de creación romance a partir de leira.
Os topónimos Llera e derivados (Llerena, Llerana, Llerosa) si proveñen do latín glarea 'grava, cascallo', étimo que Corominas apunta para o substantivo leira 'terra de labranza'.
Documentación histórica
Antigua e medieval
- "Rodericus Fernandi, miles de Leiro" 1260 CDMelón
- "essas mías cassas da Fonte de Leyro con seu tarreo" 1284 CDSClodioRibeiro
- "Roy Gomes, clérigo, morador en Leyro" 1401 CDSClodioRibeiro
Moderna
Paisaje toponímico próximo
Cognados
Ademais de nome deste lugar, parroquia e concello, Leiro é nome de catro parroquias en Abegondo (Co), Miño (Co), Rianxo (Co) e Ribadumia (Po) e de dous lugares, un na devandita parroquia de Leiro (Miño, Co) e outra en Cervás, (Ares, Co). Tamén se rexistra en plural: Os Leiros (Dordaño, Cesuras, Co). O feminino (A) Leira e (As) Leiras, ás veces con aditamentos (de Abaixo, de Arriba, Longa, Chá...) é máis abundante e tamén o encontramos en Portugal.
En Galicia ten outros cognados que son formas derivadas ou compostas como Leiradiño, Leirado, A Leireta, A Leiriña, Leiromeán, O Leirón e Leirou e tamén en Portugal Leirada, Leiradas, Leiradela, Leiradelo, Leirados...
en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org