Pasar al contenido principal
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptastan

Castela

Castela

Tipología o caracterización geográfica

Comarca
Idioma del topónimo
Galego

Étimo

CASTĔLLU
Latino
Hábitat humano » Edificación

Resumen general

O topónimo provén do nominativo plural neutro CASTĔLLA do latín castellu (un diminutivo de castrum) coas acepcións de 'os castelos', 'terra de castelos'. O significado de castelo neste topónimo seguramente sexa moi disinto ó actual de 'fortaleza defendida por murallas e residencia dun señor', e máis ben deberemos interpretar esta voz como 'unidade básica de agrupamento de comunidades da antiga Gallaecia' (FrutosFdezRibeiro, pp. 93-98) ou como 'villa fortificada, de menor entidade cá civitas e maior có vicus' (Isla_TerminologíaRural). 

Aspectos geográficos, históricos, administrativos

Na Estoria de Espanna de Afonso o Nono (Afonso X o Sabio para a historiografía española moderna) cítase a Castela galega (rexistrada co exónimo Castiella no texto) como unha das terras do departimento "que el rey Theodemiro fizo" (EstoriaEspanna, p. 632). Teodomiro gobernou no reino suevo de Galicia entre os anos 559 e 570, polo cal se acepta que esta terra medieval da Gallaecia existía xa no século VI e é anterior á rexión histórica que naceu no norte de Burgos.

Castela abranguía terras dos concellos actuais do NO ourensán: O Irixo, Piñor, San Cristovo de Cea, Avión, Boborás, O Carballiño, Leiro, Melón e Ribadavia. O padre Sarmiento infórmanos de que foi un condado e un arcediagado que comprendía 68 parroquias orixinarias e que logo integrou 31 máis do territorio de Orcellón (parroquias do N dos actuais concellos de Boborás e O Carballiño). Como tamén recolle Sarmiento, a mediados do século XVIII xa debía ser pouco usual esa denominación para ese territorio, pois nin foráneos nin galegos entendían a expresión "castellanos de Orense" (Sarmiento_CastellanosOurense).

Documentación histórica

Antigua e medieval

  • In Castella villa Trasarici, ad ecclesiola Pinzana, Dornellas, Cusanca a.887 TumboSobrado
  • in territorio Castella, in ripa fluuii Auie, in uilla Reuordanos a.955 HistoriaCatedralSantiago
  • episcopo in Auria domino Ioanne, tenente Castela de Bubal domino Nuno Gundisalvi a.1270 CDSClodioRibeiro
  • Pedro de Meomaes, notario del rey en Orcellon, en Bubal, en Castela, no Bolo de Senda a.1272 CDOseira

Moderna

  • beneficio con cura de San Cristóbal de Miadal, que hes en el arcedianazgo de Castela a.1523 AHUS
  • Jerónimo Gómez, arcediano de Castela a.1609 ACS

Cognados y topónimos relacionados

Castilla

Luz Méndez:  "Castela", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 07-08-2025].
Fecha: 31/07/2025
Transcripción fonética
kasˈtɛla
Provincia
Ourense
Población (INE)
Sin datos

Gentilicio y apodos colectivos

Gentilicio(s)

castelao, -á

Seudogentilicio(s)
Sin datos

Antropónimos originados por el topónimo

Apellido
Castela
Apellido
Castelao
593 ocurrencias
Fuente: Cartografía dos Apelidos de Galicia

Castelao é o xentilicio correspondente á antiga terra de Castela.

Nombre
No ha generado nombre personal

Bibliografía específica

Sarmiento, Fr. Martín  (1969): "Castellanos de Orense" do P.M. Fr. Martín Sarmiento Grial, 26, pp.413-420 (edición de Isidoro Millán González-Pardo)

Firmas

Redacción: Luz Méndez

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidad
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-