Vés al contingut
Volver a ToponHisp
  • Consulta del diccionario
  • Resultados del proyecto
  • Bibliografía
  • Fuentes
  • Acceso investigadores
esglcaeupt-ptast

Coirós

Coirós

Tipoloxia o caracterització xeogràfica

Concello
Idioma del topònim
Galego

Ámbito semántico

Oronímia » Cavidad

Derivat

CORIA, *CORIU » -ŎLA/-ŎLU

Resum general

O topónimo Coirós procede de *CORIŎLOS, plural de *Coriolus, derivado de *corĭu coa introdución do sufixo diminutivo -ŏlu. A forma *corĭu remite probablemente a un tema oronímico prelatino *caurĭu (MartínezLema_tese 2010, p. 145; Búa_ToponimiaPrelatina, pp. 198-199), relacionado á súa vez co indoeuropeo *keu- 'concavidade' (IEW, p. 588.594).

Aspectes geogràfics, històrics, administratius

O municipio de Coirós foi constituído no ano 1836 con diversas parroquias que durante o Antigo Réxime pertenceran ás xurisdicións de Betanzos e de Oza. Nun primeiro momento, considerouse a formación dun concello extenso denominado Muniferral, que incluiría Coirós e Aranga, pero finalmente créaronse dous concellos diferenciados (NavazaConcellosCor, p. 38). O nome do concello procede dunha das correspondentes parroquias (Coirós, San Xulián), que nas primeiras atestacións documentais era denominada mediante a advocación: sancto Iuliano (978 TSamos).

Información específica de étimo para este topónimo

O topónimo procede da forma diminutiva plural de *corĭu. A base etimolóxica remota parece estar nun derivado oronímico *caurĭu, formado por un tema prelatino *caur ao que se lle debeu engadir un sufixo –ĭa/-ĭo (MartínezLema_tese 2010, p. 145). O tema *caur relaciónase co indoeuropeo *keu- 'concavidade' que se proxecta en formas latinas como cauus 'cova' ou cauea 'cesta' (IEW, pp. 588-594). Segundo esta hipótese, o topónimo designaría logo un terreo caracterizado polas súas covas ou depresións (NavazaConcellosCor, p. 38).

A evolución fonética a partir de *CORIŎLUS maniféstase regular, con evolución do ditongo [aw] a [ow], metátese do iode e caída do [l] intervocálico no sufixo diminutivo.

Documentació històrica

Antiga i medieval

  • "per terminos qui sunt inter Coyroos et Colantes" 1133 CDLugoCañizares, doc. 305H, p. 414.
  • "por lo camyno que vay de Coyroos para Betanços" 1375 DocSMBelv, doc. 50, p. 451.

 

Moderna

  • "San Giâo de Coyrôos, tres mill e quinientos mrs." 1500 LSubsidioSantiago, doc. 19.
  • "San Julián de Coirós“ 1752 CME.

 

Cognats i topònims relacionats

En Galicia, a forma Coirós dálle nome ao concello e mais a unha das súas parroquias, que inclúe ademais os lugares Coirós de Arriba e Coirós de Abaixo.

Outros topónimos galegos que parecen partir dun étimo *corĭa ou *corĭo son Coiro (que lle dá nome a tres parroquias en Cangas (PO), A Laracha (CO) e Mazaricos (CO) respectivamente, así como a diversos lugares), Coira (nome de varios lugares na Coruña e un lugar en Ourense), Coiras (nome dun lugar e a correspondente parroquia en Piñor (OU)), Coiroa (lugar en Oza dos Ríos (CO)) e Coirón (dous lugares na Coruña e en Pontevedra respectivamente). Neste grupo debemos incluír o topónimo composto Lendecoira (lugar en Trabada, LU) e quizais tamén as formas derivadas Coiradas e Coirados (dous lugares situados en Outes (CO) e Marín (PO) respectivamente), así como O Coiral (lugar en Cesuras, CO).

Con todo, como apunta Búa (Búa_ToponimiaPrelatina, pp. 199-200), debemos ter en conta que algúns topónimos citados poderían proceder dunha forma *cor ou *cur diferente de *caur. Por exemplo, as formas Coiras poderían ser resultado da deglutinación de Escoiras. O autor sinala ademais que o topónimo Courel debe proceder dunha forma sen vogal [i] (ibid., p. 200), indicación que descartaría a súa procedencia directa de *corĭa ou *corĭo.

En Portugal tamén se rexistran, ao igual ca en Galicia, diversas formas que poderían derivar da raíz indoeuropea *caur-:

A forma Coura designa cinco lugares nos concellos de Caminha (Viana do Castelo), Vila Nova de Famalicão (Braga), Amarante (Porto), Castro Daire (Viseu) e Amamar (tamén en Viseu). Neste último caso, a correspondente parroquia tamén se denomina Coura. Outra parroquia con este nome rexistrámola no concello de Paredes de Coura (Viana do Castelo).

Desta voz Coura podería derivar, como diminutivo, a forma Courinha, que designa un lugar en Castro Daire (Viseu), onde por certo tamén se documenta a forma Coura como nome de lugar. No que respecta á forma Courela / Courelas, pola contra, todo parece indicar que se trata dun termo parcelario de procedencia latina empregado xa na Idade Media co significado de 'parcela de terra asignada' (Búa_ToponomiaPrelatina, p. 200).

A forma Couro, pola súa banda, documéntase no topónimo composto Rio de Couros (freguesía e lugar no concello de Ourém, no distrito de Santarém).

Paula Bouzas:  "Coirós", 

en Toponimia de Galicia e Portugal (PID2020-114216RB-C61), proyecto integrado en Toponomasticon Hispaniae, financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. http://toponhisp.org 

[consultado en 08-05-2025].
Data: 16/11/2024
2584
no-portugues

Coordenades:-8.16576 43.250045

Les coordenades a l'estat espanyol procedeixen de l'IGE

×Cerrar

Visualización de capas

One fine body…

Close Save changes
Transcripció fonètica
[kojˈɾɔs]
Audio
Província
A Coruña
Població
1.913 (2022)

Gentilici i renoms col·lectius

Gentilici(s)

coirense

coirosá, coirosán

Pseudogentilici(s)
Sin datos

Antropónims originats pel topònim

Cognom
No ha generado apellido
Nom
No ha generat nom personal

Bibliografía específica

No hi ha bibliografia

Signatures

Redacció: Paula Bouzas

Ministerio de ciencia
Xunta de Galicia
Instituto da Lingua Galega
UPNA
UAM
Universidad de Zaragoza

El proyecto I+D+I Toponomasticon Hispaniae está financiado por el MCIN/AEI/10.13039/501100011033/. La presente aplicación contó con una ayuda para la consolidación y estruturación de unidades de investigación competitivas de la Xunta de Galicia (ED431C 2021/20).

Menú del pie

  • Políticas de privacidad
  • Políticas de cookies
  • Contacto
-
-
-
-